Ostatnich kilka dni spędziłeś na rozmyślaniu o nadchodzących, zasłużonych wakacjach i wrócisz do marzeń o nich, gdy tylko skończysz czytać ten artykuł. A prawda jest taka, że korzyści z udanych wakacji można odczuć jeszcze przed ich rozpoczęciem.
Badania naukowe pokazują, że samo oczekiwanie na przyszłą nagrodę może być nawet bardziej satysfakcjonujące niż ona sama. Dzieje się tak dzięki małej molekule zwanej dopaminą, o której opowiemy później.
Zanim jednak przejdziemy dalej, postawmy sobie kilka pytań. Czy wakacje są naprawdę potrzebne? Dlaczego ich potrzebujemy? A przede wszystkim, jakie są korzyści płynące z tych kilku wolnych dni?
Wypoczynek zwiększa elastyczność poznawczą
Chociaż może się to wydawać niewiarygodne, istnieje nader skąpa literatura naukowa, która bada bezpośrednie korzyści płynące z wakacji dla naszego mózgu. To, co wydaje się niepodważalne, to fakt, że są one niezbędne. Zostało to potwierdzone w badaniu z 2016 roku, w którym wzięło udział 46 pracowników pewnej holenderskiej firmy.
Pracownicy zostali poproszeni o poddanie się testowi, w którym otrzymali przedmioty (na przykład młotek) i zostali poproszeni o wymyślenie jak największej liczby ich zastosowań w jak najkrótszym czasie (narzędzie budowlane, broń, przycisk do papieru itp.). Naukowcy zaobserwowali, że po dwóch lub trzech tygodniach wakacji pracownicy wykazywali się większą elastycznością poznawczą. Innymi słowy, byli w stanie wymyślić większą liczbę zastosowań dla przedmiotów w porównaniu z wynikami uzyskanymi na kilka tygodni przed wakacjami.
Czytaj także: A może by tak rzucić to wszystko? Czyli dlaczego ludzie odchodzą z korporacji
Większość badań potwierdza, że z biologicznego punktu widzenia jednym z głównych powodów wzrostu elastyczności poznawczej – i ogólnie korzyści płynących z wakacji – jest redukcja stresu.
Wszyscy zgodzimy się, że praca generuje stres. Musimy jednak dokonać tu małego rozróżnienia: stres sam w sobie nie musi być zły. Gdy występuje sporadycznie, zwykle jest nawet korzystny, ponieważ uruchamia mechanizmy, które pomagają nam wykonywać codzienne czynności związane z naszą pracą, takie jak dotrzymywanie terminów (autorzy tego artykułu właśnie nad tym pracują).
„Inny stres” – ten, który ma negatywne konsekwencje dla wszystkich – to stres chroniczny. Występuje, gdy jest rozciągnięty w czasie, ponieważ jesteśmy pod ciągłą presją lub z powodu sytuacji, z którymi nie możemy sobie poradzić. Generuje zmęczenie, zwiększa poziom lęku, drażliwość i złość. I tak, jest zdecydowanie zły.
Przepis na wakacje, które doładują baterie
Najważniejszą kwestią, w której dobre wakacje mogą przysłużyć się naszemu zdrowiu psychicznemu, jest właśnie obniżenie poziomu chronicznego stresu. Kiedy jesteśmy bezczynni, nasz mózg jest w stanie zniwelować – przynajmniej tymczasowo – negatywne skutki stresu. I tu pojawia się klucz: aby wakacje były naprawdę udane, musimy upewnić się, że rzeczywiście uwalniają nas od stresu związanego z pracą. Oznacza to, że musimy unikać kontynuowania zaległych zadań, odpowiadania na e-maile itp.
Z drugiej strony ważne jest, aby nasze wakacje nie generowały u nas nowych stresujących sytuacji.
Kolejnym kluczem jest czerpanie radości z oczekiwania. Dlaczego samo czekanie na wakacje sprawia, że jesteśmy szczęśliwsi? Kilka akapitów temu wspomnieliśmy o dopaminie, która jest produkowana w neuronach dwóch obszarów mózgu znanych jako istota czarna śródmózgowia (ze względu na jej ciemny kolor pod mikroskopem) i układ nagrody (znajdujący się w centrum naszego mózgu, mniej więcej za uszami).
Oba obszary, w których u ludzi znajduje się od 400 tys. do 600 tys. neuronów, wysyłają aksony do wielu obszarów mózgu. Poprzez uwalnianie dopaminy odgrywają one kluczową rolę w przyjemnych uczuciach wywoływanych przez nowe doświadczenia i nagrody. Dlatego świadomość, że zbliżają się wakacje, zwiększa poziom dopaminy w mózgu i daje nam poczucie przyjemności.
Podobnie, najlepsze wakacje to te, w których cieszymy się nowymi doświadczeniami (takimi jak odkrywanie różnych miejsc) i nagrodami (takimi jak talerz owoców morza, na który czekaliśmy przez cały rok). Oczywiście to, co ktoś uważa za satysfakcjonujące, jest całkowicie subiektywne, a to, co jest przyjemne dla jednej osoby, może powodować stres u innych.
Bawić się czy się nie bawić
System, który generuje uczucie przyjemności, ulega zaburzeniu podczas długotrwałego stresu. Nauka dowodzi, że wysokie lub przewlekłe poziomy stresu, takie jak te, na które jesteśmy narażeni przez cały rok podczas pracy, mogą powodować zmniejszenie ilości uwalnianej dopaminy i/lub zmiany w sposobie jej metabolizowania.
Najgorsze jest to, że zmiany te występują nie tylko w istocie czarnej śródmózgowia czy układzie nagrody. Stwierdzono, że przewlekły stres jest nawet w stanie zmienić liczbę receptorów dopaminy w obszarach, które odbierają te projekcje. Kiedy tak się dzieje, często pojawiają się stany depresyjne. Dlatego wakacje, które uwolnią nas od stresu, pomogą przywrócić równowagę układu dopaminergicznego.
300Sekund od września w nowej odsłonie. Zapisz się już dziś na nasz codzienny newsletter.
Nadal nie jest do końca jasne, czy długie wakacje przynoszą lepsze efekty niż urlopy rozłożone w czasie i w krótszych interwałach.
Tak czy inaczej, udane wakacje są dla nas dobre. Zachęcamy więc naszych czytelników do znalezienia zajęć, które sprawią, że poczują się naprawdę szczęśliwi, naładują ich energią i zmniejszą stres, aby ponownie uruchomić ich system dopaminergiczny. Udanych wojaży!
Tłumaczył: Tomasz Krzyżanowski
Tekst został opublikowany w The Conversation i zamieszczony tutaj na podstawie otwartej licencji (Creative Commons license). Przeczytaj oryginalny artykuł.
Czytaj także:
- Tutaj jest najgoręcej. Oto mapa ekstremalnych temperatur w Europie
- Ogromne odkrycie fosforanów w Norwegii. Może w pełni zaspokoić potrzeby producentów elektryków
- Jak ocalić Amazonię? Chwaląc Brazylię, nie zapominajmy o Boliwii
- Śpieszmy się kochać ptaki, tak szybko znikają. Europa straciła ich już pół miliarda
- Przemysł czy religia? Wydobycie litu w Andach to zderzenie dwóch wizji świata