W Polsce tylko 5,4 proc. osób pracuje w niepełnym wymiarze godzin. Jest to szósty najgorszy wynik w UE. Aby ten stan rzeczy zmienić, należałoby mocniej zachęcać do pracy w niepełnym wymiarze czasu osoby starsze oraz aktywizować kobiety – tak uważa Konfederacja Lewiatan.
Jak wskazuje Konfederacja Lewiatan w 2022 r., tylko 5,4 proc. pracowników zatrudnionych było w niepełnym wymiarze czasu pracy. Tymczasem średnia unijna wyniosła w tym czasie ponad 15 proc.
Gorszy, czyli poniżej 5 proc., wynik od polskiego mają tylko Bułgaria, Słowacja, Rumunia, Węgry oraz Chorwacja. Z drugiej strony niepełne zatrudnienie cieszy się największą popularnością w Holandii, która zdecydowanie wysuwa się na prowadzenie (45 proc.).
Polacy wolą cały etat
Dlaczego tak niewielu Polaków pracuje na 1/4, 1/2 czy 3/4 etatu?
– Mamy kulturę pracy pełnoetatową. To z kolei wprost wiąże się z wysokością zarobków w Polsce. Podjęcie pracy na pół etatu, czy też w innym wymiarze wiąże się z niższym uposażeniem. Mogłoby się wydawać, że to niższe wynagrodzenie w ramach części etatu może okazać się satysfakcjonujące w obliczu wysokiego wzrostu cen w Polsce (jako forma pracy dodatkowej). Nie widać jednak w Polkach i Polakach chęci „dorobienia” – komentuje Mariusz Zielonka, ekspert ekonomiczny Lewiatana.
Analityk uważa, że nie odczuwamy takiej potrzeby m.in. ze względu na dobrą sytuację na rynku pracy w ostatniej dekadzie. W końcu 2013 r. stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 13,4 proc., natomiast w końcu 2022 r. było to 5,2 proc. Obecnie bezrobocie wynosi 5 proc.
– Dodatkowo na każdym kroku nasz rynek pracy udowadnia, że jest na tyle elastyczny i odporny, że jest sobie w stanie poradzić, przy odpowiednim subsydiowaniu, z rozległymi i rozlewającymi się szokami makroekonomicznymi – zauważa Mariusz Zielonka.
Kto w Polsce pracuje w niepełnym wymiarze?
Jeśli już Polki i Polacy decydują się na zatrudnienie w tej niestandardowej formie, są to przeważnie osoby młode (15-24 lata).
– Przyczyny podejmowania pracy, szczególnie przez młodych, mogą sugerować, że praca w skróconym czasie pracy ma znamiona quasi szarej strefy. Taką tezę można postawić po analizie zawodów najczęściej wykorzystujących pracę w niepełnym wymiarze oraz badań m.in. GUS, gdzie zawody te korelują ze sobą – ocenia Mariusz Zielonka.
Praca w niepełnym wymiarze najczęściej dotyczy takich dziedzin i branż jak sztuka i rekreacja, działalność usługowa, zakwaterowanie i gastronomia. Nie bez znaczenia jest też to, że na rynek pracy wchodzi pokolenie i-gen, które ma całkowicie inną percepcję patrzenia na karierę zawodową i nie koniecznie zależy mu na pełnym etacie.
Jeżeli natomiast chodzi o osoby w wieku 55-64 lata, których udział w populacji rośnie, zdaniem eksperta, brakuje obecnie pomysłu rządzących na zachęcenie osób starszych do podejmowania zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy.
– Zgodnie z najnowszymi wynikami ogólnoeuropejskiego badania SHARE 50+, Polacy po 50 roku życia uważają się za bardziej schorowanych niż inni mieszkańcy Europy. Rzadko dbają o aktywność fizyczną. Częściej angażują się w opiekę nad wnukami niż w opiekę nad innymi osobami, czy w prace społeczne. To właśnie stan zdrowia i warunki społeczne podają jako główny czynnik skłaniający do decyzji o przejściu na emeryturę – czytamy w ekspertyzie Lewiatana.
Działania na rzecz niepełnego etatu
Konfederacja Lewiatan uważa, że trzeba opracować system motywacji dla pracodawców, którzy zdecydowaliby się zatrudnić osobę np. na pół etatu.
– Pozostawienie, czy zatrudnienie doświadczonego pracownika, który jednocześnie ma swoje ograniczenia wynikające z wieku, może mieć dla firmy istotny wpływ na zwiększenie wydajności i zmianę atmosfery pracy. Jednocześnie wpływa pozytywnie na różnorodność w miejscu zatrudnienia – uważa Mariusz Zielonka.
300Sekund od września w nowej odsłonie. Zapisz się już dziś na nasz codzienny newsletter.
Jak wynika z ekspertyzy Lewiatana, zwiększenie udziału zatrudnienia w niepełnym wymiarze mogłoby również odbywać się poprzez aktywizację osób biernych, szczególnie kobiet. Zdaniem organizacji polityka świadczeń społecznych nie jest zaprojektowana w sposób zachęcający kobiety do wchodzenia na rynek pracy, a pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy czyni czasem wręcz nieopłacalną.
Bierność zawodowa Polek spowodowana jest przede wszystkim obowiązkami rodzinnymi. Ponad 52,3 proc. biernych zawodowo kobiet nie pracuje ani nie poszukuje pracy z powodu opieki nad dziećmi lub z powodu innych obowiązków rodzinnych. Jako jedyne państwo w UE przekraczamy barierę 50 proc.
Zdaniem Konfederacji Lewiatan, bardziej szczegółowa analiza poszczególnych przyczyn bierności kobiet pokazuje, że wzrost przyczyny związanej z opieką nad dziećmi następuje po 2016 r., tj. roku wprowadzenia świadczenia rodzinnego 500+.
– Wydaje się, że przez najbliższe lata nie będziemy świadkami zmiany trendu na rynku pracy w Polsce i wykorzystanie pracy w niepełnym wymiarze czasu pozostanie na niskim poziomie. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest fakt, że zarówno po stronie polityki rynku pracy jak i uczestników rynku pracy nie widać determinacji do przyspieszenia tego trendu – podsumowuje Mariusz Zielonka.