Około 2 proc. osób pracujących w Polsce wykonywało pracę nierejestrowaną w 2022 roku, wynika z danych GUS. To ponad dwukrotny spadek w stosunku do 2017 r., gdy odsetek ten wynosił 5,4 proc., zwraca uwagę Polski Instytut Ekonomiczny
PIE zastrzega jednak, że dane te zbierane są na podstawie deklaracji pracowników i należy je traktować jako dolną granicę szacunku, ponieważ ze względu na wrażliwy charakter pytania część respondentów mogła zatajać tę informację. Lepszym miernikiem mogą być wyniki kontroli Państwowej Inspekcji Pracy. A wskazują one, że rośnie liczba wykrytych osób zatrudnionych nielegalnie.
– W 2022 r. nielegalne zatrudnienie stwierdzono w stosunku do 17,3 tys. obywateli Polski (na 123 tys. skontrolowanych), w 2017 r. było to 13,8 tys. (na 176 tys. skontrolowanych). To z jednej strony może podważać informacje o spadku powszechności pracy nierejestrowanej, z drugiej zaś świadczyć o wzroście skuteczności kontroli – podaje PIE i zwraca uwagę, że kontrole PIP ukierunkowane są nie tylko na ujawnianie przypadków zatrudnienia bez formalnej umowy, ale także niedopełnienia obowiązku zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego.
PIE przypomina, że praca nierejestrowana obejmuje wszelką formę działalności zarobkowej niezgłoszoną władzom publicznym. Są to sytuacje, w których pracownik nie otrzymuje żadnej umowy oraz nie są opłacane na jego rzecz składki z tytułu ubezpieczenia społecznego oraz pracodawca nie reguluje z nich podatków. Ten rodzaj pracy stanowi obszar szarej strefy, z wyjątkiem wprowadzonej w 2018 roku możliwości prowadzenia drobnej działalności zarobkowej niewymagającej rejestracji firmy, ale od której należy odprowadzać podatki, podaje think tank.
Kto najwięcej zyska na nieuczciwości
Tzw. praca na czarno w największej mierze jest wykonywana dla osób prywatnych. Rzadziej spotyka się wykonywanie takiej formy pracy dla przedsiębiorstw. Z danych GUS, wynika, że praca nierejestrowana dla firm w 2022 roku dotyczyła 51 tys. osób. Jest to trzykrotny spadek w stosunku do roku 2017. Można wiązać to z poprawiającą się sytuacją gospodarczą i spadkiem bezrobocia oraz wzrostem pewności swoich kwalifikacji przez pracowników, podaje państwowy think tank. Z analiz wynika, że osoby o zbliżonym profilu zawodowym zarabiają tyle samo netto co osoby pracujące w szarej strefie. Dowodzi to temu, że zysk finansowy czerpie w tej sytuacji tylko pracodawca.
Bądź na bieżąco z najważniejszymi informacjami subskrybując nasz codzienny newsletter 300Sekund! Obserwuj nas również w Wiadomościach Google.
PIE zwraca też uwagę, że praca nierejestrowana jest niekorzystna społecznie na różnych płaszczyznach. Taka forma pracy uszczupla finanse publiczne. Ponadto stanowi ona niebezpieczeństwo socjalne dla pracowników oraz wpływa na wysokość ich przyszłych emerytur. Ostatecznie prowadzi do zaburzenia konkurencji na rynku, ponieważ nieuczciwi pracodawcy zyskują przewagę. Dlatego zasadne staje się monitorowanie tego zjawiska oraz jego egzekwowanie.
oprac. Zuzanna Cichowska