Jak zachęcić obywateli do szczepienia się? Można rozdawać darmowe jajka, oferować 1 mln dol. w loterii, albo rozdawać marihuanę. Kreatywność administracji nie zna granic. Ale czy te metody są skuteczne?
Mieszkańcy stanu Waszyngton – które znajduje się w północno-zachodnim krańcu Stanów Zjednoczonych, a największe jego miasta to Seattle – mogą teraz otrzymać darmowego skręta, jeśli zaszczepią się na COVID-19. Brytyjski tygodnik The Economist wykorzystał ten fakt jako pretekst do zbadania, czy „gratisy” faktycznie wpływają na większą chęć do zaszczepienia się.
Liquor and Cannabis Board, wydawca licencji na sprzedaż alkoholu, tytoniu i konopii, ogłosił 7 czerwca, że uruchomi program „Joints for Jabs” (skręty za szczepionki), w którym właściciele uczestniczących w nim punktów dystrybucji zapewnią skręta marihuany osobom, które otrzymają u nich szczepionki.
To niejedyny sposób szczepionkowego kuszenia Amerykanów. W maju gubernator Ohio uruchomił program, w ramach którego osoby zaszczepione biorą udział w loterii, w której do wygrania jest 1 mln dolarów.
Poza Stanami Zjednoczonymi jest jeszcze ciekawiej. W niektórych dzielnicach Pekinu do szczepionki Sinovac dołączone są dwa kartony jajek. Gdzie indziej w Chinach można dostać skrzydełka kurczaka, mąkę lub darmowy wstęp do parków.
W Rajkot, miasto w zachodnich Indiach w stanie Gudźarat, kobiety otrzymują złotą biżuterię, a mężczyźni blendery. Jedno z tajskich miast oferuje krowy, aby zachęcić do szczepień. Rodzice w Nowym Jorku mogą w imieniu swoich dzieci wziąć udział w losowaniu pełnego stypendium na dowolny publiczny uniwersytet lub college w tym stanie.
W zeszłym miesiącu 22-letnia kobieta wygrała 1 mln dolarów w loterii „vax-a-million” w Ohio. W Zachodniej Wirginii losowanie nagród obejmuje ciężarówki i broń. Pojawiły się również prostsze oferty pieniężne. W Serbii mieszkańcy otrzymują 3000 dinarów (30 dolarów) za zaszczepienie się.
A w Polsce? Rząd planuje zorganizować loterię szczepionkową, której organizację powierzył Totalizatorowi Sportowemu. Akcja rozpocznie się 1 lipca 2021 roku, oficjalne informacje dotyczące zasad i nagród mają zostać podane w połowie czerwca 2021 roku.
Nagrody w loterii szczepionkowej łącznie mają być warte 140 mln zł. Oprócz gotówki można będzie w niej wygrać także samochody hybrydowe, hulajnogi elektryczne oraz vouchery na paliwo.
Jak skuteczne mogą być te wysiłki? Sądząc po nowych danych sondażowych zebranych przez YouGov we współpracy z The Economist, takie programy tylko w niewielkim stopniu przyczynią się do zmniejszenia liczby Amerykanów, którzy odmawiają przyjęcia szczepionki.
Inicjatywy te są skierowane do wyjątkowo nieufnej kohorty. Około 17 proc. respondentów stwierdziło, że nie zaszczepiłoby się. Spośród nich, tylko 20 proc. twierdzi, że ufa Centrom Kontroli i Prewencji Chorób (CDC), amerykańskiej agencji zdrowia publicznego, w porównaniu z 65 proc. wszystkich innych respondentów. Większość z tej grupy to wyborcy republikanów.
Teoretycznie mogą oni być bardziej skłonni do słuchania autorytetów, z którymi identyfikują się politycznie lub kulturowo. Jednak przeważającą większością głosów (81 proc.) Amerykanie niechętni szczepionkom, którzy głosowali na Donalda Trumpa, stwierdzili, że nawet zachęta byłego prezydenta do zaszczepienia się nie przekonałaby ich do tego.
Sondaż sugeruje, że zachęty pieniężne byłyby bardziej skuteczne – ale tylko trochę. Wśród respondentów, którzy nie są zaszczepieni i nie planują tego zrobić, 9 proc. stwierdziło, że udział w loterii o wartości 1 mln dolarów, takiej jak ta w Ohio, zmieniłby ich zdanie.
Dlaczego osoby niezaangażowane politycznie lepiej reagują na finansowe zachęty do szczepień? Jednym z potencjalnych wyjaśnień jest fakt, że ich opinie są bardziej elastyczne. Wśród wszystkich osób, które nie głosowały w sondażu YouGov, 18 proc. twierdzi, że nie jest pewna, czy chce się zaszczepić, podczas gdy tylko 5 proc. i 10 proc. głosujących odpowiednio na Bidena i Trumpa było niezdecydowanych.
Niegłosujący są również znacznie gorzej poinformowani o bieżących wydarzeniach – 18 proc. twierdzi, że „prawie w ogóle” nie zwraca uwagi na wiadomości, w porównaniu do około 4 proc. wyborców głównych partii – i mogli widzieć mniej reklam pro-szczepionkowych lub ogłoszeń programów motywacyjnych.