W czasach pandemii w Polsce spadła aktywność innowacyjna firm. Według najnowszych danych GUS-u w latach 2019-2021 było to 26,3 proc. przedsiębiorstw przemysłowych i 22,2 proc. usługowych.
Względem poprzedniego pomiaru, który obejmował lata 2018-2020, udział firm aktywnych innowacyjnie spadł o 10,4 proc. wśród przedsiębiorstw przemysłowych. Podobną skalę spadku (10,8) zaobserwowano wśród firm usługowych.
Rok 2020 był jednak wyjątkowy pod względem odsetka firm zgłaszających działalność innowacyjną bądź wdrożone innowacje (firm innowacyjnych w nomenklaturze GUS). Najnowsze dane warto porównać z danymi za lata 2017-2019. Wtedy aktywnych innowacyjnie było 21,7 proc. i 13,7 proc. dla odpowiednio firm przemysłowych i usługowych.
W tej perspektywie można mówić o pozytywnej zmianie i wzroście wskaźników. Podobnie w przypadku wskaźnika firm wdrażających innowacje, który wzrósł w stosunku do 2019 r.
Łączne wydatki na działalność innowacyjną wzrosły o 6,7 proc. i wyniosły 41,4 mld zł. Po raz pierwszy przedsiębiorstwa usługowe wyprzedziły pod względem nakładów przedsiębiorstwa przemysłowe. W 2021 roku firmy przemysłowe poświęciły o 6,6 proc. mniej pieniędzy na innowacje, osiągając wysokość 19 mld zł. Wśród przedsiębiorstw usługowych nakłady w porównaniu rocznym były wyższe o 21,5 proc. i wynosiły 22,3 mld zł.
Farmaceutyka i firmy badawcze inwestowały w nowości
Najbardziej aktywne innowacyjnie wśród przemysłowych były przedsiębiorstwa farmaceutyczne. Aż w 70,5 proc. z nich wprowadzono innowacje lub realizowano projekty innowacyjne. Drugie miejsce zajmują przedsiębiorstwa wydobywające węgiel kamienny i brunatny – 68,8 proc. Na miejscu trzecim są firmy zajmujące się produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych – 61,4 proc. Na końcu zestawienia plasują się firmy produkujące odzież – tylko 8,2 proc. tych firm było aktywnych innowacyjnie.
Wśród przedsiębiorstw usługowych wskaźnik aktywności innowacyjnej był najwyższy w dziale Badania naukowe i prace rozwojowe – 82,6 proc. Na drugim miejscu znalazł się dział Ubezpieczenia, reasekuracja i fundusze emerytalne – tu aktywnych innowacyjnie jest 81,3 proc. firm. W przypadku firm usługowych najgorzej wypadają przedsiębiorstwa zajmujące się transportem lądowym i rurociągowym – 6,8 proc. oraz transportem wodnym – 10 proc.
Co jest przyczyną tak dużych zmian w wynikach innowacyjności firm? To niewątpliwie odmienny rok 2020. W czasie pandemii COVID-19 przedsiębiorcy musieli zastosować się do panujących restrykcji i wprowadzić innowacje w działalności, aby nadal funkcjonować. Wiele firm wdrożyło innowacje procesowe, uwzględniając chociażby pracę zdalną.
W 2020 roku aż 27,6 proc. przedsiębiorstw usługowych i 26,3 proc. przedsiębiorstw przemysłowych wprowadziło innowacje procesowe. Rok później było to odpowiednio 18,1 proc. i 18 proc. Odsetek firm wdrażających innowacje produktowe był znacznie mniejszy (12,1 proc. i 18,4 proc. w 2020 r., 6,8 proc. i 13,1 proc. w 2021 r., odpowiednio dla firm usługowych i przemysłowych).
Zakończony okres pandemii wpłynął na ograniczenie działalności innowacyjnej w firmach. Jednak w 2021 roku wciąż kształtowała się ona powyżej trendu dla firm usługowych i na poziomie dawnego trendu dla firm przemysłowych.