Senat przyjął ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa z poprawkami, które zakładają m.in. że ustawą zostaną objęci nie tylko uchodźcy ukraińscy, którzy przyjeżdżają do Polski bezpośrednio z Ukrainy, ale także ci, którzy przybywają do naszego kraju przez inne państwa, Rumunię czy Słowację. Regulację poparło 97 senatorów, nikt nie był przeciwny, nikt też nie wstrzymał się od głosu.
Ustawa zakłada możliwość legalnego pobytu i prawo do pracy oraz określa zasady wsparcia dla uchodźców, którzy przekroczyli granicę po inwazji wojsk rosyjskich na Ukrainę.
Zgodnie jednak z regulacją w wersji przyjętej przez Sejm, wsparciem mieli być objęci tylko ci uchodźcy, którzy przekroczą granice z Polską bezpośrednio. Poprawki wprowadzone przez Senat zmierzają do tego, by ze wsparcia mogli korzystać także uchodźcy, którzy przybywają do Polski przez inne państwa, Rumunię czy Słowację.
Ponadto przepisy ustawy będą stosowane w stosunku do obywateli Białorusi innych państw, którzy legalnie przebywali na Ukrainie w dniu wybuchu wojny, a także studentów, niebędących obywatelami Ukrainy, którzy 24 lutego studiowali na uczelniach ukraińskich i przyjechali do Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z wojną.
Senatorowie usunęli przyjęte wcześniej przez Sejm przepisy, zakładające wyłączenie odpowiedzialności urzędników z przepisów ustawy o dyscyplinie finansów publicznych na czas konfliktu na Ukrainie, jeżeli działaliby m.in. w celu ochrony życia lub zdrowia wielu osób, w czasie wojny napastniczej przeciwko Polsce lub działań zbrojnych na terytorium RP, terytorium państwa członkowskiego UE, NATO, albo innego państwa graniczącego z Polską lub okupacji na tych terytoriach.
Przyjęli też poprawkę nakładającą na prezesa Rady Ministrów obowiązek przedkładania sejmowej komisji budżetu projekt planu finansowego Funduszu Pomocy, który – zgodnie z regulacją – ma zostać utworzony przy Banku Gospodarstwa Krajowego i sprawozdanie z jego realizacji.
Senatorowie opowiedzieli się także za przekazaniem na pomoc uchodźcom środków z Funduszu Solidarnościowego.
Senat proponuje zniesienie ograniczenia do 18 miesięcy terminu legalnego pobytu w Polsce uchodźców z Ukrainy, wprowadzając poprawkę, umożliwiającą im legalny pobyt – o ile zadeklarują chęć pozostania.
Inna z poprawek zakłada przyznanie uchodźcom prawa do korzystania z Karty Dużej Rodziny.
Przyjęte poprawki umożliwiają uproszczony dostęp do pracy w Polsce – prócz lekarzy i pielęgniarek, co stanowiła ustawa w wersji przyjętej przez Sejm – także ukraińskim farmaceutom. Wprowadzają także dla studentów niebędącym obywatelami Ukrainy, którzy 24 lutego studiowali na ukraińskiej uczelni i przyjechali do Polski ubieganie się o stypendium socjalne i kredyt studencki. Natomiast obywatele Ukrainy studiujący w Polsce – zgodnie z inną poprawką – zostaliby objęci możliwością uzyskania pomocy analogicznej do pomocy przysługującej studentom, którzy przybyli do Polski po 24 lutego.
Przyjęte poprawki dotyczą także procedury ustanawiania opiekuna tymczasowego dla dzieci ukraińskich; w takich sprawach sąd miałby orzekać w postępowaniu nieprocesowym na posiedzeniu niejawnym, ograniczając postępowanie dowodowe do dowodów z dokumentów. Inna zmiana przesądza o stosowaniu transliteracji ukraińskich imion, nazwisk i nazw podanych we wniosku o nadanie PESEL według zasad określonych w ustawie o zawodzie tłumacza przysięgłego.
Przyjęte poprawki zakładają także, że świadczenie za zakwaterowanie i wyżywienie dla uchodźców będzie przyznawane na podstawie wniosku, a nie jak zapisano w ustawie – umowy z gminą. Osoba starająca się o świadczenie musiałaby złożyć oświadczenie, iż nie korzystała z niego wcześniej i nie pobrała dodatkowego wynagrodzenia od osoby, którą zakwaterowała u siebie.
Przyjęto też szereg zmian, zgodnie z którymi m.in. świadczenie za zakwaterowanie uchodźcy, świadczenia dla obywateli Ukrainy z pomocy społecznej, pomocy materialnej o charakterze socjalnym i pobyt w domu pomocy społecznej mają być finansowane z budżetu państwa. Koszty realizacji tych zadań przez jednostki samorządu terytorialnego określono na poziomie 2 proc. dotacji otrzymanej na wypłatę świadczeń pieniężnych. Senatorowie zaproponowali też zwiększenie subwencji oświatowej w tym roku w związku z dodatkowymi zadaniami samorządu związanymi z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy.
Specustawa określa zasady legalizacji pobytu obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, a także udzielania im pomocy. Ustawa przewiduje, że ukraińscy uchodźcy będą mogli otrzymać numer PESEL, a ich pobyt w naszym kraju będzie uznawany za legalny przez 18 miesięcy z możliwością przedłużenia do trzech lat. Ustawa reguluje zasady podejmowania pracy, korzystania z opieki zdrowotnej i świadczeń rodzinnych.
Zakłada, że uczniowie i studenci będą mogli kontynuować naukę w polskich szkołach i uczelniach. Zgodnie z ustawą, osoby i podmioty, które zapewnią zakwaterowanie i wyżywienie uchodźcom, będą mieli prawo – przez okres dwóch miesięcy – do świadczeń pieniężnych na poziomie 40 zł dziennie. Z kolei uchodźcy z Ukrainy do jednorazowego świadczenia w wysokości 300 zł na osobę.
Regulacja ma wejść w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw z mocą wsteczną od 24 lutego br.