Deszcz w Święta Bożego Narodzenia, zamiast śniegu i mrozu – i znów więcej mówi się o globalnym ociepleniu. Tylko czy temperatura za oknem świadczy o klimacie czy może o pogodzie? Pojęcia te są ze sobą powiązane, ale nie tożsame.
Z tego tekstu dowiesz się:
- Czym jest pogoda?
- Czym jest klimat?
- Jak klimat przekłada się na pogodę?
- Czy klimat się zmienia?
- Czy zmiany klimatu dostrzegalne są w Polsce?
Ciepły październik, chłodny listopad. W pierwszej połowie grudnia mróz i śnieg. A potem znowu ocieplenie. „Białych Świąt” raczej nie będzie. To jak z tym globalnym ociepleniem klimatu? – zapytają niektórzy. Tłumaczymy więc, dlaczego krótkoterminowe obserwacje pogody nie dają pełnego obrazu rzeczywistości.
Co to jest pogoda?
W największym uproszczeniu to wszelkie zjawiska zachodzące w atmosferze, widoczne i odczuwalne dla człowieka. To temperatura, nasłonecznienie, zachmurzenie, wietrzność, opady czy burze. Jaka jest pogoda, możemy sami obserwować na bieżąco.
O przewidywanej pogodzie informują nas powszechnie dostępne prognozy. Powstają one na bazie obserwacji w stacjach meteorologicznych. Warto jednak pamiętać, że tylko krótkoterminowe prognozy pogody mają wysoką wiarygodność.
Pogoda może się więc zmieniać z dnia na dzień, a nawet z godziny na godzinę. Sama w sobie nie jest jednak dobrą przesłanką do wnioskowania o klimacie.
Co to jest klimat?
Klimatem nazywamy charakterystykę zjawisk atmosferycznych dla danego obszaru. Określany jest na podstawie wieloletnich, przynajmniej trzydziestoletnich, obserwacji.
O ile więc obserwacja pogody może nam nasunąć przekonanie o deszczowym dniu czy zimnym miesiącu, to takie dane nie wystarczą do oceny klimatu. Nadal może on być w danym miejscu ciepły i suchy.
Na to, jaki jest klimat, wpływ mają stałe i powtarzające się czynniki w danym regionie. Na przykład szerokość geograficzna wpływa na nasłonecznienie, bliskość morza na wietrzność i wilgotność. Wpływ ma też ukształtowanie terenu i zmiany wprowadzone przez człowieka.
Jak klimat przekłada się na pogodę?
W zależności od tego, jaki jest klimat danego obszaru, zmienia się prawdopodobieństwo i częstotliwość danego zjawiska. W praktyce oznacza to, że deszcze tropikalne występują w strefie równikowej, a mroźne zimy w północnych i południowych częściach globu. Więcej deszczu mamy w Wielkiej Brytanii niż Kazachstanie.
Nie oznacza to jednak, że każda zima będzie taka sama na danym obszarze. Pogoda może się znacząco różnić mimo istnienia ogólnej tendencji związanej z klimatem.
Pogoda się zmienia. A klimat?
Zmiany klimatu zachodzą na Ziemi od milionów lat. W ciągu ostatnich dwóch stuleci zmiany znacznie przyspieszyły. Naukowcy doszli do wniosku, że za to przyspieszenie odpowiada dwutlenek węgla i inne gazy cieplarniane, emitowane podczas eksploatacji paliw kopalnych. To tak zwany efekt cieplarniany.
Z pomiarów wynika, że od początku XX wieku temperatura powierzchni globu podniosła się o około 0,75°C, jak podaje serwis Nauka o Klimacie. Międzyrządowy Panel ds. Zmian Klimatu przestrzega, że musimy zredukować emisje, by ograniczyć wzrost temperatury do 1,5 stopnia wobec epoki przedprzemysłowej.
Kluczowym parametrem jest wzrost temperatury, ale nie tylko ona się zmienia. O topnieniu lodowców i podnoszeniu się poziomu mórz słyszeli wszyscy. Ale ze zmianami klimatu wiążą się też częściej występujące susze czy cyklony.
W Polsce klimat też się zmienia. Pokazują to dane zebrane przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w raporcie “Klimat Polski 2021”. Tylko od 1951 roku wzrost temperatury w skali roku szacowany jest na 2 stopnie Celsjusza.
Od szeregu lat obserwowany jest również wzrost zagrożenia związany z oddziaływaniem silnego wiatru. Podnosi się także poziom morza.