Śledztwo przeprowadzone w styczniu 2023 r. przez magazyn „Time” ujawniło, że dobrze wykształceni, zatrudnieni w sektorze cyfrowym kenijscy pracownicy, otrzymują za swoją pracę głodowe stawki. Oto jak wygląda współczesny postkolonializm w wydaniu Francuzów.
Modele AI muszą zostać przeszkolone przy pomocy ogromnej masy danych, aby mogły nauczyć się wchodzić w interakcje z ludźmi. Te dane muszą zostać zebrane, posortowane, zweryfikowane i sformatowane. Takie czasochłonne i niedoceniane zadania są zazwyczaj zlecane przez firmy technologiczne armii prekariuszy, zwykle pochodzących z krajów globalnego Południa.
Czytaj także: Napisze wiersz, namaluje obraz. Sztuczna inteligencja wkrada się na rynek pracy
Praca z danymi przyjmuje kilka różnych form, w zależności od celu ostatecznego algorytmu. Na przykład, może to polegać na obrysowywaniu ludzi na zdjęciach zarejestrowanych przez kamerę wideo, aby nauczyć algorytm rozpoznawania człowieka. Można też sprawdzać dane automatycznego narzędzia do przetwarzania faktur i ręcznie poprawiać błędy, aby pomóc komputerowi w wykonaniu zadania.
Aby zbadać tożsamość pracowników obrabiających dane, ich role i warunki pracy, a także wzbogacić debatę na temat regulacji sektora AI, zorganizowaliśmy badanie przeprowadzone między Paryżem a stolicą Madagaskaru – Antananarywą.
Nasze badanie pokazuje również rzeczywistość AI a’la francaise: z jednej strony, francuskie firmy technologiczne są uzależnione od usług hostingowych i mocy obliczeniowych Wielkiej Piątki (Google, Apple, Facebook, Amazon i Microsoft). Z drugiej, zadania związane z danymi wykonywane są przez pracowników w byłych koloniach francuskich, zwłaszcza na Madagaskarze, co potwierdza dobrze ugruntowane trendy w outsourcingu. Nawiasem mówiąc, przeprowadzono już badania porównujące sektor technologiczny z górnictwem i branżą tekstylną.
Badanie globalizacji AI
Nasz projekt badawczy rozpoczął się w Paryżu w marcu 2021 roku. W pierwszej kolejności postanowiliśmy zrozumieć, w jaki sposób francuskie firmy AI są zaangażowane w działalność związaną z pracą nad danymi i jakie procesy zostały wdrożone, aby zapewnić, że powstają wystarczająco wysokiej jakości zestawy danych do szkolenia modeli komputerowych. Przeprowadziliśmy wywiady z 30 założycielami i pracownikami 22 paryskich firm z ekosystemu AI.
Z tej wstępnej eksploracji szybko wyłonił się jeden wniosek: większość prac związanych z obróbką danych została zlecona malgaskim podwykonawcom.
W drugiej części badania, przeprowadzonej najpierw zdalnie, a następnie in situ w Antananarywie, przeprowadziliśmy wywiady ze 147 pracownikami, kierownikami i dyrektorami w dziesięciu malgaskich firmach. Jednocześnie rozesłaliśmy kwestionariusz do 296 pracowników zajmujących się danymi na Madagaskarze.
Niepewna praca dla młodych z dużych miast
Nasze wstępne badania wykazały, że pracownicy zajmujący się danymi AI są częścią znacznie szerszego sektora usług IT, począwszy od pracowników call-center, poprzez moderatorów treści internetowych, aż po copywriterów zajmujących się optymalizacją pod kątem wyszukiwarek (SEO).
Odpowiedzi na kwestionariusz pokazały, że większość pracowników zatrudnionych w tym sektorze to mężczyźni (68 proc.), osoby młode (87 proc. miało mniej niż 34 lata), mieszkające w miastach i wykształcone (75 proc. uczyło się lub miało co najmniej średnie wykształcenie).
Jeśli praca była wykonywana w ramach legalnej, a nie czarnej lub szarej strefy, respondenci byli na ogół zatrudnieni na umowach. Minimalne zabezpieczenia oferowane przez malgaskie – w przeciwieństwie do francuskiego – prawo pracy, nieznajomość przez pracowników swoich praw, słabość związków zawodowych i reprezentacji pracowników w malgaskich firmach potęgowały niepewność ich pozycji. W większości zarabiali od 96 do 126 euro miesięcznie, przy czym istniała ogromna różnica między ich wynagrodzeniem a płacami kierowników zespołów, którzy również są Madagaskarczykami, pracują w kraju, ale zarabiają 8 do 10 razy więcej.
Szeregowi pracownicy znajdują się na końcu bardzo długiego łańcucha outsourcingowego, co częściowo tłumaczy ich niewielkie wynagrodzenie, nawet jak na malgaskie standardy. Linia produkcyjna AI obejmuje trzy różne podmioty: usługi hostingu danych/moc obliczeniową oferowaną przez firmy technologiczne z Wielkiej Piątki, francuskie firmy sprzedające modele AI oraz przedsiębiorstwa oferujące usługi anotacji danych świadczone przez pracowników z Madagaskaru. Każdy z tych poziomów pobiera swoją dolę.
Firmy zajmujące się przetwarzaniem danych są na ogół bardzo zależne od swoich francuskich klientów, którzy zarządzają outsourcowaną siłą roboczą w sposób quasi-bezpośredni – narzucają menedżerów średniego szczebla, którzy kierują się przede wszystkim interesami paryskich start-upów. Zdominowanie tych ról przez obcokrajowców – zatrudnionych przez firmy-klientów we Francji lub ekspatów pracujących w Antananarywie – stanowi poważną przeszkodę w rozwoju kariery zawodowej pracowników, którzy pozostają na niechlubnym końcu łańcucha.
Zyski z francuskiego postkolonializmu
Sektor AI korzysta ze specjalnych rozwiązań: „stref wolnych od podatku” utworzonych w 1989 r. na potrzeby przemysłu włókienniczego. Od początku lat 90. przedsiębiorstwa francuskie zakładają na Madagaskarze swoje przedstawicielstwa, zwłaszcza w branży publikacji cyfrowych. Specjalne strefy, których odpowiedniki można znaleźć w wielu innych krajach rozwijających się, przyciągają inwestycje, oferując bardzo atrakcyjne zwolnienia podatkowe.
Obecnie na 48 przedsiębiorstw oferujących usługi cyfrowe w strefach wolnych od podatku, tylko dziewięć jest własnością Madagaskarczyków, podczas gdy 26 należy do Francuzów. Oprócz sytuacji z formalnymi przedsiębiorstwami, w sektorze rozwinęła się praktyka kaskadowego podwykonawstwa, w której przedsiębiorstwa i biznesmeni z szarej strefy znajdują się na samym dole listy płac, są źle traktowani i zmuszani do działania.
Oprócz taniej siły roboczej, przemysł ten korzysta z dobrze wykształconych pracowników – większość z nich ukończyła wyższe studia i mówi płynnie po francusku, którego nauczyła się w szkole, przez Internet lub na kursach Institut Francais. Ta ostatnia instytucja wprowadzająca w język i kulturę francuską, założona w 1883 roku, miała pierwotnie na celu rozszerzenie władzy imperium poprzez język na skolonizowaną ludność.
Scenariusz ten pokrywa się z tym, co badacz Jan Padios nazywa „powrotem kolonialnym„. Byłe kolonie, które mają językowe i kulturowe powiązania z dawnymi metropoliami, teraz dostarczają im usług biznesowych.
Sektor AI musi zadbać o etykę pracy
Za niedawną eksplozją komercyjnych projektów AI na globalnej Północy kryje się rosnąca liczba pracowników danych. Niedawne kontrowersje wokół „inteligentnych kamer bezpieczeństwa” na Olimpiadzie w Paryżu skupiły się głównie na kwestii etyki powszechnego nadzoru. Ale ważniejsza jest potrzeba zauważenia ludzkiej pracy, która składa się na szkolenie modeli AI. Zwłaszcza że rodzi to nowe pytania o warunki pracy i prawo do życia prywatnego.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
Podkreślenie roli tych pracowników oznacza zadawanie dociekliwych pytań na temat zglobalizowanych łańcuchów produkcyjnych. Są one bardziej znane w przemyśle wytwórczym, ale również charakterystyczne dla sektora cyfrowego. Pracownicy ci są niezbędni dla funkcjonowania naszej infrastruktury cyfrowej – są niewidzialnymi trybikami naszego cyfrowego życia.
To pokazuje również wpływ ich pracy na modele AI. Tendencyjność algorytmów leży w naturze sposobu prowadzenia pracy z danymi, choć rzeczywistość w tym zakresie jest w dużej mierze trzymana w tajemnicy przez firmy AI. Prawdziwie etyczna AI musi zatem wyznaczyć etyczne standardy warunków pracy w tym sektorze.
Tłumaczył: Tomasz Krzyżanowski
Ten artykuł został opublikowany w The Conversation i zamieszczony tutaj na podstawie otwartej licencji (Creative Commons license). Przeczytaj oryginalny tekst.
Więcej o AI piszemy tutaj:
- Sztuczna inteligencja ma oko na klienta. Tak handlowcy wykorzystują SI do zwiększania sprzedaży
- Napisze wiersz, namaluje obraz. Sztuczna inteligencja wkrada się na rynek pracy
- Jak sztuczna inteligencja wpłynie na przyszłość pracy i życia?
- AI może zagrozić ludzkości? Elon Musk i eksperci podpisali list otwarty