22 września Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przedstawiła nowe Globalne Wytyczne o Jakości Powietrza (WHO Global Air Quality Guidelines, AQG). Zalecają poprawę jakości powietrza w celu ochrony zdrowia ludzkiego poprzez obniżenie narażenia na zanieczyszczenia.
Od czasu ostatniej aktualizacji tych wytycznych w 2005 r. powiększyła się wiedza o wpływie zanieczyszczeń na różne aspekty zdrowia. WHO obniżyło zalecane poziomy zanieczyszczeń, ostrzegając, że przekraczanie nowych norm wiąże się z zagrożeniem dla zdrowia. Jednocześnie przestrzeganie wytycznych pomoże przyczynić się do uratowania milionów żyć.
Co znalazło się w dokumencie?
Nowe wytyczne zawierają poziomy zanieczyszczeń takich jak pył zawieszony (PM), ozon (O₃), dwutlenek azotu (NO₂), dwutlenek siarki (SO₂) oraz tlenek węgla (CO).
Wytyczne WHO zalecają dobre praktyki dotyczące kontroli wybranych rodzajów pyłu zawieszonego (np. sadzy, cząstek najdrobniejszych, cząstek w burzach piaskowych i pyłowych), dla których zgromadzone dotąd dowody ilościowe są niewystarczające do ustalenia zalecanych stężeń maksymalnych.
Wytyczne mają zastosowanie globalne do środowiska na zewnątrz i wewnątrz pomieszczeń.
Zanieczyszczenia powietrza co roku zabijają miliony osób…
Co roku z powodu zanieczyszczeń powietrza umiera 7 mln osób, najczęściej w wyniku choroby niedokrwiennej serca i udaru. Kolejne miliony narażają się m.in. na cukrzycę czy choroby neurodegeneracyjne.
Natomiast u dzieci zanieczyszczenia powietrza mogą skutkować upośledzonym rozwojem, niewydolnością płuc, infekcjami dróg oddechowych i cięższym przebiegiem astmy.
Czytaj także: Air Quality Index: Polskie miasta w czołówce miast z najgorszym powietrzem na świecie
Niebezpieczny jest zwłaszcza pył zawieszony o średnicy cząsteczek mniejszej lub równej 10 lub 2,5 mikronów (odpowiednio PM₁₀ i PM₂,₅). Oba zanieczyszczenia wnikają głęboko w płuca, a ponadto PM₂,₅ mogą przenikać do układu krwionośnego i atakować inne narządy.
W 2013 r. Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem Światowej Organizacji Zdrowia zakwalifikowała zanieczyszczenia powietrza i pył zawieszony jako substancje rakotwórcze.
Obciążenie chorobami spowodowanymi złą jakością powietrza dorównuje innym globalnym zagrożeniom zdrowia, takim jak niewłaściwa dieta i palenie tytoniu.
…i działają negatywnie na środowisko
Prócz zmiany klimatu, zanieczyszczenia powietrza są jednym z największych zagrożeń dla ludzi. Dlatego obniżenie poziomu emisji poprawi jakość powietrza i zwiększy skuteczność działań na rzecz ograniczenia zmiany klimatu. Dzięki temu państwa będą nie tylko chronić zdrowie swoich obywateli, ale także spowalniać globalną zmianę klimatu.
Kraje o niskim i średnim dochodzie najbardziej narażone
Na świecie pogłębiają się nierówności w poziomie narażenia na zanieczyszczenia powietrza. Procesy urbanizacyjne i rozwój gospodarczy oparty na spalaniu paliw kopalnych powodują pogorszenie jakości powietrza w krajach o niskim i średnim dochodzie.
Dlatego to tam ludzie są najbardziej obciążeni chorobami. Im większe narażenie na zanieczyszczenia powietrza, tym większy negatywny wpływ na zdrowie, zwłaszcza wśród osób cierpiących na choroby przewlekłe oraz osób starszych, dzieci i kobiet w ciąży.
Czytaj także: Pierwszy taki wyrok: brytyjski sąd orzekł, że zanieczyszczenie powietrza przyczyniło się do śmierci 9-letniej Elli
W 2019 r. ponad 90 proc. populacji świata mieszkało na obszarach, w których stężenie PM₂,₅ przekraczało wytyczne WHO z 2005 r. Kraje, które wytrwale dążyły do poprawy jakości powietrza, zaobserwowały istotne zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń.
Natomiast w regionach, w których jakość powietrza jest już dobra, spadki wartości wskaźników zanieczyszczeń w ciągu ostatnich 30 lat były mniej zauważalne.
Cele pośrednie mają poprawić zdrowie ludzi
Celem wytycznych jest osiągnięcie przez kraje rekomendowanego poziomu zanieczyszczeń. Dla wielu państw i regionów zmagających się z wysokimi poziomami zanieczyszczenia powietrza będzie to trudne.
Dlatego WHO w zaleceniach zaproponowała cele pośrednie, ułatwiające stopniowy postęp w jakości powietrza, przynoszący wolniejszą, lecz wyraźną poprawę zdrowia populacji.
Przeprowadzone analizy scenariuszy wskazują, że jeśli obniżono by poziomy zanieczyszczeń do tych z nowych zaleceń, można by uniknąć ponad 80 proc. zgonów związanych z PM₂,₅.
Osiągnięcie celów pośrednich mocno wpłynie na obciążenie chorobami w krajach o dużym stężeniu pyłów zawieszonych i w dużych populacjach.
Czytaj także: Zmiany klimatu uderzą w gospodarkę 6x mocniej niż przewidywali ekonomiści
„Zaproponowane przez WHO nowe wytyczne dotyczące zaostrzenia norm jakości powietrza są wyrażeniem znaczącego wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie człowieka. Eksperci na całym świecie są zgodni, że zanieczyszczenie powietrza jest jednym z głównych czynników ryzyka dla zdrowia ludzi, powodując ogromne obciążenie finansowe sektora zdrowia publicznego. Mimo iż wytyczne WHO nie są prawnie wiążące, wyrażam nadzieję, że będą miały wpływ na kształtowanie polityki jakości powietrza w naszym kraju” – powiedziała dr hab. n. med. i n. o zdr. Barbara Piekarska, Konsultant Krajowy w dziedzinie Zdrowia Środowiskowego.
Wytyczne AQG nie są prawnie wiążące. To narzędzie opracowane przez naukowców, które ma wspierać procesy legislacyjne, realizację polityk i obniżyć obciążenie chorobami spowodowane zanieczyszczeniem powietrza. Opracowanie niniejszych globalnych wytycznych o jakości powietrza nadzorowała grupa sterująca, której pracami kierowało Europejskie Centrum Środowiska i Zdrowia WHO.