Minister sprawiedliwości, Zbigniew Ziobro, zapowiedział, że skieruje do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o rozpatrzenie zgodności z Konstytucją RP europejskiego rozporządzenia ws. mechanizmu wiążącego dostęp do środków unijnych z kwestią praworządności.
O planach ministra informuje Polska Agencja Prasowa:
Ziobro: kieruję dziś do TK wniosek o stwierdzenie niezgodności z polską konstytucją europejskiego rozporządzenia ws. mechanizmu wiążącego dostęp do środków unijnych z kwestią praworządności. pic.twitter.com/hNXXIpP3nr
— PAP (@PAPinformacje) December 23, 2021
Mechanizm warunkowości – o co chodzi?
Unijny mechanizm warunkowości pozwala na wstrzymanie wypłacania unijnych subwencji tym państwom członkowskim, które naruszają zasadę rządów prawa. Obowiązuje on od 1 stycznia 2021 roku.
Zgodnie z zasadami zatwierdzonymi w grudniu 2020 roku Komisja Europejska (KE), po ustaleniu, że doszło do naruszenia, może zaproponować rozpoczęcie procedury warunkowości wobec rządu konkretnego kraju członkowskiego UE. Następnie KE może obniżyć lub zawiesić płatności na rzecz tego państwa.
Kraje, które naruszają prawo UE, mogą być więc pozbawione środków z unijnego budżetu. Organy UE doszły bowiem do wniosku, że nieprzestrzeganie standardów praworządności przez państwa może stanowić zagrożenie dla unijnego budżetu.
Budżet UE jest m.in. źródłem funduszy przyznawanych państwom w ramach polityki spójności.
Zastosowanie mechanizmu warunkowości wobec Polski oznaczałoby, że Unia może wstrzymać wypłatę funduszy dla Polski.
Obecnie taka sytuacja ma miejsce z funduszami z Krajowego Planu Odbudowy.
Jeśli chodzi o rozporządzenie dotyczące mechanizmu warunkowości, w marcu 2021 roku Polska i Węgry zaskarżyły je już do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Sprawa jeszcze toczy się przed Trybunałem. Wyrok jest oczekiwany na przełomie 2021 i 2022 roku, a więc w najbliższych tygodniach.
2 grudnia rzecznik TSUE wskazał, że skargi Polski i Węgier należałoby oddalić. Chociaż opinia rzecznika TSUE nie jest wiążąca, jest traktowana jako wskazówka dotycząca tego, w którym kierunku pójdzie ostateczny wyrok Trybunału.
Zapowiedź Zbigniewa Ziobry
Polski minister sprawiedliwości zamierza skierować do TK wniosek o rozpatrzenie zgodności z Konstytucją RP rozporządzenia dotyczącego mechanizmu warunkowości.
Liczy na to, że Trybunał „podzieli jego ocenę” i uzna, że to rozwiązanie nie wiąże Polski, a „konsekwencją tego będzie niemożność akceptowania przez państwo polskie stosowania takich rozwiązań”.
Podczas konferencji prasowej, na której głosił swoją decyzję, minister Ziobro wskazał także, że Solidarna Polska, czyli partia, której jest członkiem, sprzeciwiała się wyrażeniu polskiej zgody na objęcie mechanizmem warunkowości nowego budżetu UE.
Natomiast o zgodzie rządu w ten sposób wypowiadał się w lipcu 2021 premier Mateusz Morawiecki po negocjacjach dotyczących nowego budżetu:
„Za nami kluczowe negocjacje. Stawką było 770 mld zł, dzięki którym będziemy mogli szybciej się rozwijać i zmniejszać dystans do najbogatszych państw Europy (…). Nie ustąpiliśmy z żadnego zapisu wynegocjowanego kilka dni temu wspólnie z Węgrami i prezydencją niemiecką (…). Mechanizm warunkowości został ograniczony bardzo precyzyjnymi kryteriami. Przyjęte konkluzje blokują w przyszłości możliwość zmiany tych zasad wbrew Polsce”.
Unijne rozporządzenia wchodzą w życie w takiej samej formie we wszystkich państwach UE i bezpośrednio obowiązują podmioty, do których są skierowane.