Od zeszłego roku żubr nie jest już gatunkiem zagrożonym wyginięciem, lecz bliskim zagrożeniu wyginięciem. Gdzie w Polsce i w Europie można spotkać żubra na wolności?
Żubr oraz 25 innych gatunków zmienił status z zagrożonego wyginięciem na bliski zagrożeniu.
„Bliski zagrożeniu” to drugi stopień w siedmiostopniowej skali zagrożenia dzikich zwierząt, która obowiązuje na świecie. Dwa stopnie opisują różne poziomy wymarcia (na wolności i w ogóle), cztery stopniują zagrożenie, a dwa najwyższe – wśród których jest już żubr – to klasyfikacja dla niezagrożonych gatunków.
Poziomy zagrożeń monitoruje i dokumentuje International Union for Conservation of Nature (IUCN) w Czerwonej księdze zagrożonych gatunków, jednym z najbardziej wiarygodnych źródeł informacji na temat gatunków zagrożonych wyginięciem.
Wiadomość dotycząca żubra to powód do radości. Tym bardziej, że według tegorocznej aktualizacji czerwonej księgi 31 innych gatunków uznano za wymarłe lub prawdopodobnie wymarłe. Wśród nich jest na przykład żarłacz ciemnoskóry, ostatnio widziany w 1934 roku, a także 15 gatunków ryb z jeziora Lanao na Filipinach.
Historia sukcesu
Historia żubra to przykład sukcesu w działaniach na rzecz ochrony przyrody. Ten ssak przemierzał kiedyś lasy większości Europy, jednak w wyniku działania człowieka został niemal doszczętnie wytępiony. Ostatni w Europie osobnik na wolności zginął około 1919 roku w Polsce, a w wielu innych krajach już nawet kilkaset lat wcześniej.
Po wojnie w Polsce podjęto działania na rzecz odbudowy gatunku z osobników, które przetrwały w niewoli. To kolejny powód, dla którego żubrom należy się szczególna ochrona.
„Wszystkie żyjące na świecie osobniki pochodzą od bardzo małej grupy założycielskiej, bo zaledwie 12 sztuk. Jest to pierwszy gatunek, który wyginął na wolności i udało się go przywrócić naturze. Później podobny zabieg udał się jeszcze w przypadku oryksa arabskiego czy konia Przewalskiego” – powiedziała nam Małgorzata Bołbot, sekretarz redakcji Księgi Rodowodowej Żubra w Białowieskim Parku Narodowym.
W latach 50-tych w Puszczy Białowieskiej pierwsze stado zaczęło stopniowo wracać na wolność.Od tego momentu los żubra poprawia się. Jak informuje IUCN, podstawą do zmiany statusu żubra w Czerwonej księdze był fakt, że między 2003 a 2019 rokiem liczba osobników tego gatunku w Europie wzrosła z 1800 do ponad 6200.
Obecnie w Polsce dziko żyjące stada można spotkać w sześciu miejscach.
Do sześciu polskich stad właśnie dołącza kolejne. W Lasach Janowskich na Lubelszczyźnie zakończył się proces wysiedlania ośmiu żubrów do nowego domu. W przyszłości stado ma liczyć około 40 osobników.
Zwierzęta przechodzą kwarantannę w zagrodzie, a następnie zostaną wypuszczone na wolność. Jednak jedna żubrzyca z cielątkiem wyprowadziła się do lasu wcześniej niż oczekiwano. Oba osobniki są monitorowane przez leśników.
Gdzie w Europie żyją żubry?
W Europie żyje w tej chwili 49 wolno żyjących stad. Z tego największe są w Polsce, Białorusi i Rosji (dwa stada z Rosji żyją na granicy Europy i Azji w Górach Kaukazu). W sumie we wszystkich dzikich populacjach tych zwierząt żyją 6244 osobniki.
Informacje na temat losów żubra zbiera Księga Rodowodowa Żubra – najstarsza tego typu dokumentacja gatunku pod ścisłą ochroną, prowadzona jeszcze przed II Wojną Światową, po raz pierwszy opublikowana w 1932 roku w Niemczech. Można tam znaleźć informacje o stanie żubrów na koniec każdego roku oraz o wszelkich zmianach, jakie zaszły w stadach.
Z tego źródła pochodzą dane na temat wolno żyjących stad w Europie, które zamieszczamy na tej mapce:
W ostatnim czasie inne kraje Europy podjęły także starania na rzecz reintrodukcji tego gatunku we własnym kraju. Po setkach lat przerwy wolne stada są dziś także w Niemczech czy Litwie.
Czytaj też: `’Drastyczny spadek bioróżnorodności” w UE. Tracimy ważne dla podtrzymania naszego życia systemy
Ostatnio mowa jest też o próbach przywrócenia żubrów w Wielkiej Brytanii. W hrabstwie Kent trwają obecnie przygotowania do wypuszczenia pierwszych osobników na wolność. Ma się to stać już w 2022 roku.
W efekcie starań organizacji Rewilding Europe i WWF Romania, żubry żyją dziś też w trzech stadach w Rumunii. Jest ich tam ponad sto.
Zdaniem działaczy, reintrodukcja żubra to szansa na to, by lata działań na rzecz odbudowy gatunku, nie poszły na marne.
Jak jednak podkreśla IUCN, populacje te żyją daleko od siebie, często odizolowane od siebie nawzajem lub w nieoptymalnych warunkach. Przez to zaledwie osiem z nich wszystkich jest wystarczająco licznych, by zapewnić różnorodność genetyczną stada. Dlatego ważne jest, by nadal kontynuować wysiłki na rzecz ochrony żubra.
IUCN liczy ponad 1400 członków reprezentujących władze oraz organizacje samorządowe. Współpracuje z nim ponad 17 tys. ekspertów.
Czy wkraczamy w erę kolejnych pandemii? Tak, chyba że poważnie potraktujemy ochronę przyrody
Jeśli chciałbyś co piątek otrzymywać nasz Newsletter Klimatyczny 300KLIMAT – w którym oprócz takich artykułów rozmawiamy z najważniejszymi ludźmi w polskiej energetyce, klimacie i środowisku, a także przeglądamy światową prasę i prezentujemy najciekawsze informacje klimatyczne z całego tygodnia – możesz się zapisać na niego pod tym linkiem (w nim też zobaczysz, jak wygląda przykładowy 300KLIMAT).