Najważniejsze jest pokonanie przeświadczenia, że pewne rzeczy są nieosiągalne w Polsce. Potrzebujemy w Polsce success stories: miast-liderów, które zbliżą się do neutralności klimatycznej i będą mogły opowiedzieć, jak to zrobiły – mówią 300Gospodarce Anita Cieślicka i Lidia Kołucka z Forum Energii.
Barbara Rogala: Co to znaczy, że miasto jest neutralne klimatycznie?
Lidia Kołucka, wiceprezeska Forum Energii: Neutralne klimatycznie miasto to takie, które emituje tyle gazów cieplarnianych, ile pochłania. Czyli takie, które wychodzi na zero, jeśli chodzi o emisję gazów cieplarnianych.
Jak miasto może osiągnąć neutralność klimatyczną miasta?
Anita Cieślicka, koordynatorka programu LeadAir: Na neutralność klimatyczną składa się to, jak zorganizowany będzie transport – indywidualny i zbiorowy, ogrzewnictwo, z jakich źródeł miasto czerpie prąd itd. Istotna dla miasta jest kompensacja, czyli to, żeby pochłaniać emisje, których nie da się zredukować. Ale chodzi też o działania na rzecz zmniejszania emisji przez lokalne zakłady przemysłowe, współpracę z dostawcami usług, którzy muszą się transformować w ramach ustalonego harmonogramu, czy zmianę stylu życia mieszkańców. Przy czym transport, ogrzewanie i budynki to “najprostsze”, choć wcale nie łatwe, zmiany do dokonania dzisiaj.
W Polsce przez ostatnie lata mówiło się o smogu, zanieczyszczeniu powietrza wynikające z tego, co ludzie spalają w domowych piecach. Teraz dostrzegamy, że miasta muszą wyjść naprzeciw znacznie większym wyzwaniom i przy okazji redukcji smogu czy działań dla klimatu wybiegać dalej w przyszłość. To szereg obszarów, które potrzebują progresywnych i ambitnych rozwiązań – czy to technologicznych czy legislacyjnych.
Czemu więc obywatele mieliby chcieć, żeby ich miasto było neutralne klimatycznie?
Lidia Kołucka: Przede wszystkim dlatego, że chcemy żyć w mieście, które gwarantuje nam jakość powietrza, którym oddychamy i komfort życia, związany ze zdrowiem mieszkańców, w szczególności dzieci, czyli kolejnych pokoleń.
Anita Cieślicka: Poza tym pilotażowe projekty rozwojowe potrafią przyciągać nowe inicjatywy, pozwalają na rozwój lokalnego biznesu, zachęcają przedsiębiorców szukania nowoczesnych rozwiązań – choćby takich, które pozwolą zaoszczędzić na poborze energii, czy redukować liczbę opakowań. Sądzę, że korzyści długofalowych jest więcej niż tych widocznych tuż po wdrożeniu zmian. Proszę spojrzeć na wprowadzenie opłaty parkingowej w Krakowie. Początkowo spotkało się to z oporem, ale teraz mieszkańcy dostrzegli, że przekłada się to na poprawę ich komfortu życia w dzielnicy.
Lidia Kołucka: Tak, miasta, które dążą do neutralności klimatycznej są bardziej atrakcyjne do życia, a przez to bardziej atrakcyjne dla nowych inwestycji. Do miast, które są przyjazne i mają ambicje dążenia do neutralności, chętniej przychodzą inwestorzy. Dla nich to jest istotne z powodu choćby otoczenia rynkowego. Za tym idą miejsca pracy, rozwój.
Czemu z perspektywy krajowej jest istotne, żeby miasta szybciej się transformowały ku neutralności klimatycznej?
Anita Cieślicka: Miasta odegrają kluczową rolę w osiąganiu neutralności klimatycznej i wdrażaniu zmian na poziomie krajowym. Wiele wyzwań klimatycznych koncentruje się w miastach. Choćby najbardziej złożone problemy takie jak ubóstwo energetyczne (np. budynki wielolokalowe, w których nie ma alternatywy dla pieców węglowych) czy problem efektywności energetycznej (np. zabytkowe budynki, stare szkoły).
Czytaj również: To małe niemieckie miasteczko włączyło obywateli w decyzje o energetyce – teraz jest zasilane w 100% energią odnawialną
Ale najważniejsze jest pokonanie przeświadczenia, że pewne rzeczy są nieosiągalne w Polsce. Potrzebujemy w Polsce takich tzw. success stories. Miast liderów, które zbliżą się do neutralności klimatycznej i będą mogły opowiedzieć jak to zrobiły, co było wyzwaniem. Chodzi też o to, by pokazać, że neutralność klimatyczna jest w naszym zasięgu.
Mamy naprawdę świetne miasta, które są ambitne i działają np. na rzecz poprawy jakości powietrza od wielu lat. Widać dużą zmianę w Krakowie, ale mamy też inne miasta, które na różnych polach wykonały ogromną pracę. Na przykład Jaworzno poprzez ograniczenie prędkości w mieście, zmianę profilu jezdni, wydzielone drogi rowerowe i zachęcenie pasażerów transportu publicznego pozwoliło na ograniczenie nie tylko emisji, ale również wypadków drogowych.
Wsparcie samorządów w osiągnięciu tego celu oferuje trzecia edycja programu LeadAir, który dotychczas zajmował się przede wszystkim problemem smogu.
Lidia Kołucka: Tak, ale walka ze smogiem też jest sposobem dochodzenia do neutralności klimatycznej, choć zaledwie w jednym aspekcie. Wiemy jednak, że jest wiele innych obszarów, które dotykają życia w mieście i wpływają na klimat. Trzecia edycja LeadAira chce pomóc miastom podejść do myślenia o tym kompleksowo. To wielkie cywilizacyjne zadanie, przed którym stoimy razem. Miasta nie powinny zostawać z nim same, dlatego LeadAir wspiera je w tym obszarze. Zwłaszcza, że na przykład mniejsze miasta też chcą uczestniczyć w tej wielkiej historycznej zmianie, a nierzadko mają utrudniony dostęp do wiedzy o tym, jak to osiągnąć.
Czy mniejsze miasto to łatwiejsze osiągnięcie tego celu?
Anita Cieślicka: To zależy od indywidualnych uwarunkowań. Czasami miasta średniej wielkości mają przewagę w tym, że droga administracyjna do przeprowadzenia zmian jest w nich krótsza. Z drugiej strony duże miasta mają większe zasoby finansowe i więcej kompetentnych pracowników. W trakcie programu jednym z wątków nad którym intensywnie pracujemy, jest wspieranie miast w pozyskiwaniu i ubieganiu się o fundusze na realizację nowych projektów. Na ten moment w mniejszych miastach nie ma środków na zatrudnienie takich ekspertów, jak np. wykwalifikowani ekodoradcy. Dlatego LeadAir skupia się się zwłaszcza na pomocy średnim i mniejszym miastom.
W odróżnieniu od wymiany kopciuchów, dążenie do neutralności klimatycznej to cel, którego efektów nie da się zobaczyć szybko. Jak LeadAir będzie konkretnie wspierać samorządy w tym dążeniu?
Lidia Kołucka: Diagnozy i rozwiązania będą szyte na miarę dla każdego samorządu czy miasta. Jeżeli miasto wskaże, że największym wyzwaniem jest kwestia transportu zbiorowego, ze specjalistą lub specjalistką w trakcie 6 miesięcznej pracy będzie miało szanse wypracować rozwiązania. Zdajemy sobie sprawę jak palącymi kwestiami obecnie są ubóstwo energetyczne, wymiana kotłów i efektywność energetyczne. Z pewnością zostaną one zaadresowane w trakcie programu. Ze względu na sposób prowadzenia LeadAira– poprzez warsztaty, narzędzia i spotkania – nasze propozycje będą dostosowane do ich możliwości i potrzeb, wypracujemy te rozwiązania wspólnie.
Anita Cieślicka: LeadAir zbiera nie tylko wiedzę specjalistyczną, ale też o tym, jak rozmawiać z mieszkańcami o planowanych zmianach. To ważne, bo chodzi o to, żeby zmiany spotykały się z akceptacją społeczną.
Jakich konkretnych rozwiązań dla miast możemy się spodziewać?
Anita Cieślicka: Przez to, o czym mówiłyśmy, efekty programu są bardzo zróżnicowane. W ubiegłym roku jedno miasto przygotowało kampanię informacyjną o smogu dla mieszkańców, inne przygotowało lokalną uchwałę antysmogową, jeszcze inne złożyły wnioski o środki zewnętrzne na realizację projektów w regionie. To pokazuje różne możliwości.
Lidia Kołucka: Staramy się przyjmować najwyższe ambicje, ale w zgodzie z rozsądkiem. Dziś nie możemy powiedzieć, które miasto kiedy i za ile osiągnie neutralność klimatyczną, bo na razie mapujemy problemy, diagnozujemy, co trzeba zrobić i jak zbliżyć się do celu. Chcemy możliwie jak najbardziej podwyższać ambicje w miastach w nadziei, że to pokaże także na poziomie krajowym, że są dowody – te zmiany są możliwe do wdrożenia.
LeadAir to program organizowany przez polski think tank energetyczny Forum Energii, którego celem jest wsparcie samorządów w osiągnięciu neutralności klimatycznej. W programie LeadAir mogą wziąć udział wszystkie miasta, niezależnie od wielkości, reprezentowane przez 2-osobowe zespoły samorządowe. Więcej informacji tutaj.
Trzaskowski: Warszawa będzie neutralna klimatycznie do 2050 roku