Około 1/3 energii wykorzystywanej przez europejskie gospodarstwa domowe pochodzi z gazu, z czego większości używa się do ogrzewania. Wzrost cen tuż przed sezonem grzewczym stanowi więc problem gospodarczy i społeczny, na który postanowiły odpowiedzieć niektóre państwa Unii Europejskiej.
Rządy nie chcą, aby nagły i wyraźny wzrost uderzył w rachunki domowe, zwłaszcza najbiedniejszych mieszkańców. Sięgają zatem po dwa rodzaje instrumentów.
Instrumenty regulacyjne to wprowadzanie limitów ograniczających wzrosty cen dla konsumentów. Natomiast narzędzia fiskalne pozwalają państwom na rezygnację z części należnych podatków i opłat, wpływających na ceny gazu. Alternatywnie rządy wypłacają dodatkowe środki obywatelom, którzy najbardziej odczuwają skutki podwyżek.
Zamrozić lub ustabilizować ceny
We Włoszech przyjęto drugi w tym roku pakiet legislacyjny związany z rosnącymi cenami energii. Rząd Mario Draghiego zdecydował, że przeznaczy ponad 3 mld euro na stabilizację cen energii i gazu. W ramach tego pakietu w ostatnim kwartale roku pobieranie opłat systemowych zostanie zawieszone.
To kolejny projekt interwencji po czerwcowym bonusie dla rodzin, który był wydatkiem na kwotę 1,2 mld euro. Premier Draghi twierdzi, że bez interwencji ceny prądu we Włoszech wzrosłyby w kolejnych miesiącach o 40, a gazu o 30 proc.
Czytaj także: Ceny energii wzrosły o 90% w rok. W kogo podwyżka uderzy najbardziej?
Francuzi planują zamrozić ceny gazu od października 2021 aż do odwołania. Ministrowie spodziewają się, że potrwa to do wiosny 2022 roku. Dodatkowo rząd chce wdrożyć jednorazową subwencję w wysokości 100 euro dla 5,8 mln gospodarstw domowych dotkniętych wzrostami cen energii.
Jeszcze inne rozwiązanie rozważa rząd Litwy. Planuje się, że od stycznia 2022 ceny ogrzewania będą zamrożone. Natomiast obecne wysokie podwyżki mają zostać rozłożone na pięć kolejnych lat.
Innym sposobem na ochronę konsumentów przed konsekwencjami radykalnych wzrostów cen jest wprowadzenie ograniczeń dotyczących odłączania dłużników od sieci. W Hiszpanii, poza nowymi limitami cen, wydłużono okres, po którym można odłączyć odbiorcę niepłacącego rachunków. Teraz dostawcy mogą to zrobić dopiero po 10 miesiącach.
Czy Europa się zjednoczy przeciwko kryzysowi?
Niektóre rządy nie chcą się ograniczać do jednostkowych działań, sugerując interwencję na poziomie europejskim. Do grupy tej należą m.in. Francja, Włochy, Hiszpania czy Czechy.
Jednym z dyskutowanych rozwiązań jest opracowanie wspólnego systemu zakupów i stworzenie europejskiej rezerwy strategicznej. Rozmowy o wspólnym działaniu są jednak we wstępnej fazie i brakuje konkretnych decyzji.
Świadczy o tym chociażby konkluzja z ostatniego spotkania ministrów państw strefy euro w ramach Eurogrupy, kiedy debatowano również o rosnących cenach energii. W komunikacie po spotkaniu podkreślono, że chociaż wzrost cen wydaje się przejściowy, rządy nie mogą lekceważyć konsekwencji tych zmian dla firm (szczególnie mniejszych) oraz gospodarstw domowych, zwłaszcza tych najbiedniejszych.
Zapowiedziano ścisły monitoring zmian cen energii oraz ich uwzględnienie w planowaniu budżetowym. Ogólny komunikat odzwierciedla różnicę zdań wśród rządów europejskich co do wspólnej inicjatywy.
Szczyt szefów państw w Brukseli. Czy UE zrobi coś z galopującymi cenami gazu?