Fundusz Spójności to fundusz UE przeznaczony dla wybranych krajów Wspólnoty. Do tej pory jednym z beneficjentów była Polska. Jak korzystaliśmy z miliardów euro dotacji rozwojowej i co wstrzymanie wypłat z funduszu oznaczałoby dla Polski?
Wypłaty dla Polski z Funduszu Spójności mają być wstrzymane – donoszą media. Powodem miałby być konflikt polskiego rządu z Komisją Europejską w sprawie reformy sądownictwa.
O sprawie donoszą „Financial Times” i „Rzeczpospolita”. Według dziennikarzy obu gazet UE wstrzyma wypłaty pieniędzy powołując się na zasadę praworządności. Bruksela od dawna ostrzega, że polska reforma sądownictwa łamie tę zasadę. Unia Europejska jest więc gotowa zamrozić wypłaty nie tylko z Krajowego Planu Odbudowy, ale i z funduszy regionalnych wskazują unijni urzędnicy, na rozmowy z którymi powołują się dzienniki.
Jakie to kwoty, o jakie fundusze chodzi i kto by na tym stracił?
Czym jest Fundusz Spójności?
Budżet Unii Europejskiej jest dość skomplikowanym mechanizmem, składającym się m. in. z wielu różnych funduszy. Wypłaty z niektórych z nich dostają wszystkie państwa członkowskie. Są jednak fundusze, które mogą otrzymać tylko wybrane kraje.
Jednym z nich jest właśnie Fundusz Spójności. To jeden z kilku funduszy, którego celem jest finansowanie polityki spójności, czyli zmniejszanie różnic gospodarczych i społecznych pomiędzy mniej i bardziej rozwiniętymi krajami UE.
Polityka spójności jest finansowana także z innych funduszy regionalnych, nazywanych niekiedy zbiorczo „funduszami spójności”. To właśnie wypłaty z nich, według medialnych doniesień, miałaby wstrzymać Komisja Europejska. Wszystko przez polsko-unijny konflikt wokół reformy sądownictwa z 2017 roku.
Kto dostaje wypłaty z Funduszu Spójności?
Pieniądze z Funduszu Spójności są przeznaczone tylko dla państw członkowskich, których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca wynosi mniej niż 90 proc. średniego DNB w UE.
W latach 2014-2020 z Funduszu Spójności korzystały: Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Estonia, Grecja, Litwa, Łotwa, Malta, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry oraz Polska.
W obecnej perspektywie finansowej UE (na lata 2021-2027) na politykę spójności – czyli zmniejszania różnic rozwojowych – Polska ma otrzymać ok. 76 mld euro. W tym aż 24 mld euro na program Fundusze Europejskie na Klimat, Infrastruktura i Środowisko (FEnIKS). FEnIKS, finansowany z Funduszu Spójności i Funduszu Rozwoju Regionalnego, to do tej pory największy tego typu program, na którego realizację UE obiecała fundusze.
Co jest finansowane z Funduszu Spójności?
Pieniądze z FS są przeznaczane na inwestycje w infrastrukturę i środowisko. W latach 2014-2020 finansowane były z niego m. in. tworzenie transeuropejskich sieci transportowych czy korzystne dla środowiska projekty związane z energetyką i transportem.
Przykłady inwestycji finansowanych z tego i innych funduszy regionalnych podaje polskie Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. W ramach Funduszu Spójności to modernizacja sieci elektroenergetycznych, budowa i remont trakcji kolejowych, zielona transformacja ciepłowni czy oczyszczalni ścieków.
W latach 2021-2027 z funduszy regionalnych miało być też finansowane wspieranie cyfryzacji, rozwój Polski Wschodniej czy projekty badawczo-rozwojowe.
Łącznie 153 mld zł w ramach programów regionalnych miały otrzymać też wszystkie województwa. Każde województwo realizuje własny program w zależności od konkretnych potrzeb tego regionu.
Beneficjentami środków w ramach poszczególnych programów składających się wykorzystanie funduszy są poszczególne gminy, firmy czy instytucje. Znane nam wszystkim tablice „sfinansowano ze środków UE” przy szkolnych komputerach, nowych ścieżkach rowerowych czy miejskich inwestycjach: to właśnie dokumentacja tego, jak dużo w Polsce finansuje się z funduszy regionalnych.
Ich potencjalne wstrzymanie to więc wysoka stawka w grze, zwłaszcza dla samorządów, dla których unijne dotacje często są głównym źródłem finansowania inwestycji.
Wstrzymanie funduszy spójności
UE może wstrzymać pomoc finansową z funduszy regionalnych w dwóch przypadkach. W pierwszym: jeśli państwo członkowskie przekroczy dozwolony limit deficytu publicznego i jeśli nie rozwiąże tego problemu lub nie podejmie stosownych działań w celu jego rozwiązania.
Ale dwa lata temu UE wprowadziła także nową formę kontroli. Chodzi o tzw. mechanizm warunkowości. Wypłata funduszy może być wstrzymana, jeśli dane państwo narusza unijną zasadę państwa prawnego i zagraża to realizacji unijnego budżetu.
Chodzi o to, by państwa działające niezgodnie z zasadami praworządności nie wykorzystywały unijnych funduszy.
Mechanizm warunkowości został po raz pierwszy użyty wobec Węgier, we wrześniu tego roku. Chodzi o wstrzymanie 7,5 mld euro wypłat w związku z podejrzeniami korupcji.
Właśnie użycie mechanizmu warunkowości wobec Polski mogłoby skutkować wstrzymaniem wypłat.
Jednak według słów komisarza UE ds. rolnictwa Janusza Wojciechowskiego Komisja Europejska nie prowadzi na razie działań w tym kierunku. Nie ma też oświadczenia KE ws. takiego postępowania.
Do kwestii odniósł się na poniedziałkowej konferencji prasowej rzecznik rządu Piotr Muller:
– Dzisiaj pojawiły się nieprawdziwe, zmanipulowane informacje dotyczące kwestii rzekomego zablokowania wszystkich środków dla Polski przez Komisję Europejską (…). Dzisiejsze stwierdzenie jednej z gazet jest nieprawdziwe, nie wszczęto takiego postępowania, nie ma żadnego oficjalnego pisma Komisji w tej sprawie – wskazał.
Polecamy też:
- Media: Wypłata pieniędzy z UE dla Polski wstrzymana. Nie tylko z KPO
- Wstrzymanie funduszy spójności dla Polski: „nie ma w tej chwili żadnych powodów do obaw”, mówi komisarz UE
- Dodatkowe środki dla samorządów: każda gmina ma otrzymać co najmniej 2,9 mln zł
- Przekop Mierzei Wiślanej – kanał już otwarty. Po co nam ta inwestycja? [EXPLAINER]
- Polska poza UE byłaby biedniejsza. Publiczny think tank pokazał dane