Ile obecnie wynosi wzrost PKB w Polsce? Czym jest Produkt Krajowy Brutto i jak się go wylicza? Czy PKB pokazuje cały obraz gospodarki i jakości życia w danych kraju? Oto najważniejsze informacje o najczęściej używanym mierniku do określania kondycji gospodarki.
Produkt Krajowy Brutto (PKB) to jeden z najważniejszych wskaźników ekonomicznych, służących do pomiaru wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w określonym czasie.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
W Polsce Produkt Krajowy Brutto niemal nieprzerwanie rośnie od czasu transformacji ustrojowej w 1989 roku. Przez te wszystkie lata mieliśmy tylko kilka przypadków głębokiej recesji. Pierwszy spadek PKB wystąpił w 1990 r., kiedy gospodarka doznała ostrego transformacyjnego szoku. Drugi wydarzył się w 2020 roku, a przyczyną była pandemia Covid-19.
Jak się wylicza PKB
PKB jest obliczane w dwóch podstawowych ujęciach: popytowym i podażowym.
Od strony popytowej PKB mierzy wartość wszystkich wydatków dokonanych przez gospodarstwa domowe, firmy, rząd i zagraniczne podmioty na dobra i usługi wyprodukowane w danym kraju w ciągu roku.
Wśród tych wydatków znajdują się wydatki konsumpcyjne, wydatki na inwestycje, czy wydatki na eksport i import. Wzrost PKB wynika ze zwiększania się wydatków na dobra i usługi.
Czytaj: Ile wynosi obecnie inflacja w Polsce. Najnowsze dane GUS
Od strony podażowej PKB mierzy wartość wszystkich wytworzonych dóbr i usług finalnych przez sektor prywatny i publiczny, w tym gospodarstwa domowe, firmy, rząd oraz podmioty zagraniczne działające na terenie kraju. Wartość ta jest obliczana na podstawie wartości dodanej w każdym sektorze gospodarczym, czyli różnicy między wartością wytworzonego produktu, a wartością zużytych w procesie produkcji surowców i materiałów. Wzrost PKB wynika więc ze zwiększania wartości dodanej wytworzonej przez poszczególne sektory w gospodarce.
Ile wynosi PKB w Polsce
Ostatnie dostępne dane – za IV kwartał 2023 roku – wskazują, że PKB w Polsce wzrósł o 1 proc. rok do roku. To dane niewyrównane sezonowo. Natomiast w ujęciu odsezonowanym kwartał do kwartału PKB w Polsce się nie zmienił.
Jak się kształtowała dynamika PKB w ostatnich 20 latach pokazuje natomiast wykres poniżej. To dane w ujęciu rok do roku.
Wartość polskiego Produktu Krajowego Brutto – według wstępnych danych za rok 2022 – przekracza już 3 biliony złotych.
W ujęciu podażowym największym wytwórcą PKB w Polsce jest sektor usług. Odpowiada on za około 64 proc. wartości dodanej w polskiej gospodarce. Około jedną trzecią wytwarza przemysł. Reszta pochodzi z rolnictwa.
Zobacz: Średnia krajowa płaca w firmach. Są nowe dane GUS
Jak wyglądała dynamika PKB w Polsce w poszczególnych latach od 1996 roku pokazuje ta grafika:
Polska w rozwoju gospodarczym stopniowo dogania najbardziej rozwinięte kraje Europy, co widać w zestawieniach PKB per capita w poszczególnych państwach.
Polecamy także: Jak zmieniała się inflacja w Polsce na przestrzeni lat [wykresy, dane GUS]
Najbardziej obiektywny miernikiem jest przy tym wyliczenie PKB na głowę mieszkańca według standardu siły nabywczej (PPS). To sztuczna statystyczna waluta opracowana przez Eurostat, która służy do porównywania siły nabywczej w poszczególnych krajach, bez zaburzeń różnic kursowych.
Jak w takim ujęciu wypada Polska pokazuje z kolei ta grafika.
Kontrowersje wokół wskaźnika PKB
Choć PKB jest jednym z najważniejszych wskaźników makroekonomicznych, który jest używany do mierzenia tempa wzrostu gospodarczego, a także do porównywania wydajności gospodarczej między różnymi krajami, to jednak nie jest on pozbawiony wad. Krytycy używania tej miary wskazują, że PKB nie mierzy niektórych kluczowych obszarów, takich jak jakość życia, czy nierówności społeczne.
Zobacz: Pierwsza po wyborach decyzja w sprawie stóp procentowych. RPP zaskoczyła
Pierwszą z najczęściej wymienianych wad jest fakt, że PKB nie uwzględnia wpływu gospodarki, zwłaszcza produkcji przemysłowej na środowisko naturalne. Wzrost gospodarczy może prowadzić do degradacji środowiska , co może mieć długotrwałe konsekwencje dla zdrowia i dobrobytu ludzkości. PKB nie bierze pod uwagę tych szkód i strat związanych z eksploatacją zasobów naturalnych, co może prowadzić do nieprawidłowych wyników pomiarów.
Kolejną wadą PKB jest fakt, że nie bierze on pod uwagę nierówności społecznych. Wysoki wzrost gospodarczy może prowadzić do zwiększenia bogactwa wśród najbogatszych, jednocześnie pozostawiając w tyle najuboższe grupy społeczne. PKB nie uwzględnia tych nierówności, co może prowadzić do nieprawidłowej oceny stanu gospodarki.
Czy szara strefa jest w PKB
Trzecią wadą PKB jest to, że nie bierze on pod uwagę wartości niemierzalnych, takich jak jakość życia, zdrowie, edukacja czy kultura. Wysoki PKB niekoniecznie oznacza wysoki poziom jakości życia dla mieszkańców danego kraju. Takie niemierzalne wartości są niezbędne do pełniejszej oceny wydajności gospodarczej.
Czwartą wadą PKB jest to, że bierze on pod uwagę działalności, które mogą być szkodliwe dla człowieka. Na przykład wydatki na zbrojenia, które będą powiększać PKB (podobnie jak wartość dodana z przemysłu zbrojeniowego) prowadzą do wytworzenia śmiercionośnej broni.
Inna kontrowersja to ujmowanie w PKB niejawnych sektorów gospodarki. Chodzi o taką aktywność gospodarczą, która nie jest uwzględniona w systemie podatkowym lub nie jest zarejestrowana w oficjalnych statystykach gospodarczych. Przykładem takiej działalności może być szara strefa lub nawet czarna strefa, czyli działania przestępcze jak handel narkotykami, czy prostytucja. Nieuwzględnienie takiej działalności może prowadzić do niedoszacowania rzeczywistej wartości gospodarki i wyników pomiarów PKB, z kolei jej uwzględnianie zwykle jest obarczone dużym błędem.