Już od lat technologie cyfrowe, od sztucznej inteligencji i automatyzacji po sieci 5G, obliczenia kwantowe, blockchain i cyberbezpieczeństwo (cyber security) głęboko przekształcają nasze gospodarki i społeczeństwa. Wpływają na to jak podejmujemy decyzje, jak pracujemy i gdzie pracujemy. Technologie cyfrowe skłaniają nasze otoczenie do rozwoju i transformacji, ale czasem mogą też stać się siłą destrukcyjną. Powinniśmy się z tym pogodzić i dla naszego dobra okiełznać je i wykorzystać – każdy, kto nauczy się je najlepiej wykorzystywać i rozwijać, uzyska ogromną przewagę w zakresie zdolności innowacyjnych, produktywności i konkurencyjności gospodarczej.
Na przykład sztuczna inteligencja i technologie blockchain już poprawiają nasz świat: sztuczna inteligencja odegrała kluczową rolę w przyspieszeniu rozwoju i produkcji szczepionek przeciwko COVID-19, podczas gdy blockchain może nie tylko wesprzeć system finansowy, ale także pomóc nam śledzić i lepiej raportować emisje gazów cieplarnianych, optymalizować transport komercyjny i tworzyć rzeczywistą ochronę prywatności danych. Dalszy rozwój obu technologii – kierując się zasadami etyki i zrównoważonego rozwoju – może stworzyć nowe ścieżki wzrostu, przyspieszając rozwiązania technologiczne, które uczynią nasze społeczeństwa bardziej zrównoważonymi.
W przypadku cyberbezpieczeństwa unijne przedsiębiorstwa mają tendencję do osiągania mniej korzystnych wyników w porównaniu ze swoimi międzynarodowymi odpowiednikami (np. amerykańskimi, izraelskimi lub chińskimi) pod kilkoma względami: jest ich mniej, generalnie pozyskują mniej funduszy, ich możliwości wejścia na rynek i rozwoju produktów są mniej znaczące , a coraz częściej nabywane są przez większe firmy zagraniczne. Zapewnienie skutecznego ukierunkowania i finansowania startupów ma zatem kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów polityki cyfrowej Unii Europejskiej. Rzeczywiście, wiele firm oferujących usługi w zakresie cyberbezpieczeństwa stwierdziło, że z różnych powodów nie istnieje wspólny zintegrowany europejski rynek cyberbezpieczeństwa. Wymieniane są następujące czynniki, które spowalniają rozwój tego segmentu:
– Firmy mają tendencję do skupiania się na rynkach krajowych, biorąc pod uwagę, że jest to ich tradycyjny zakres działalności.
– System prawny, wymogi i przepisy różnią się w poszczególnych państwach członkowskich, co wymaga korzystania z usług ekspertów prawnych w celu oceny ekspansji przedsiębiorstw na inny rynek, a zwłaszcza mniejsze firmy nie mogą sobie pozwolić na takie wydatki.
Poziom cyfryzacji w polskich przedsiębiorstwach
Pandemia przyspieszyła tempo transformacji cyfrowej. Wiele zmian związanych z cyfryzacją — usługi świadczone zdalnie, telepraca i spotkania online na stałe wkomponowały się w procesy biznesowe. Jak wskazują wyniki badania EBI, w Unii Europejskiej 46% firm deklaruje, że podjęło działania w kierunku większego ucyfrowienia, np. wprowadzając świadczenie usług online. W Polsce odsetek ten wynosi 35%.
Polskie przedsiębiorstwa pod względem zaawansowania cyfryzacyjnego znajdują się w 4 grupie państw o niskim poziomie cyfryzacji. I choć pandemia Covid-19 przyspieszyła proces cyfryzacji, to jednak nie wszystkie firmy zdecydowały się na cyfrowe inwestycje. Tylko 24% firm w Polsce, które były zaawansowane technologicznie wzmocniło poziom cyfryzacji w pandemii – w UE ten odsetek to 33%.
36% firm w Polsce nie wdrożyło zaawansowanych technologii – dla porównania ten odsetek w UE wynosi 26%.
EIBIS Indeks cyfryzacji w przedsiębiorstwach
Źródło: EIB Investment Survey
Jakie więc są wyzwania i jak instytucje finansowe mogą wspierać transformację cyfrową?
1) Po pierwsze, instytucje finansowe mogą wspierać transformację cyfrową poprzez odpowiednie i dostosowane do potrzeb wykorzystanie instrumentów finansowania, zarówno po stronie inwestycji, jak i finansowania.
2) Po drugie, niezwykle ważne jest promowanie i wspieranie rozwoju umiejętności cyfrowych w sektorze finansowym, ale także w całej gospodarce.
3) Po trzecie nie można zapominać, że rewolucja cyfrowa musi być inkluzywna, trwała i oparta na współpracy.
Mówiąc o innowacjach i finansowaniu, warto przyjrzeć się ogólnemu otoczeniu dla innowacji i dostępności kapitału dla start-upów i scale-upów.
W Europie pracuje około 40 000 wyspecjalizowanych naukowców zajmujących się sztuczną inteligencją, więcej niż w Stanach Zjednoczonych (30 000) i w Chinach (20 000). Jednak Europa, pomimo swojego doskonałego zaplecza naukowego, nadal pozostaje w tyle pod względem inwestycji, zwłaszcza na etapie zwiększania skali działalności firm. Zbyt często obiecujące europejskie start-upy walczą o pozyskanie kapitału potrzebnego do rozwoju i są zmuszone albo przenieść się za granicę, albo sprzedać się większym rywalom z zamożniejszymi portfelami. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest po prostu fakt, że w Europie jest zbyt mało funduszy venture capital, a jeszcze mniej funduszy jest w stanie wesprzeć inwestycje niezbędne do zwiększenia skali przedsiębiorstw odnoszących największe sukcesy. Aby wypełnić tę lukę, Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego współpracuje z kilkoma państwami członkowskimi UE w ramach inicjatywy European Tech Champions Initiative (ETCI). ETCI jest funduszem funduszy, który pomoże powstać i rozwijać się europejskim funduszom venture capital, tak aby mogły skierować kapitał i wesprzeć obiecujących europejskich innowatorów.
Prywatne inwestycje potrzebują wsparcia w kontekście wysokiej inflacji, zaostrzających się warunków finansowania i ograniczonej przestrzeni finansowej na inwestycje. Tutaj państwa i międzynarodowe instytucje rozwojowe, takie jak EBI, mogą wesprzeć rozwój cyfryzacji i przyspieszyć inwestycje. Pomocne w mobilizowaniu kapitału prywatnego mogą być nowe formy „partnerstwa publiczno-prywatnego”, w których państwo bierze na siebie ograniczone ryzyko finansowe. Zaletą tych instrumentów „podziału ryzyka” jest to, że mają one charakter rynkowy, wykorzystują pełen zakres kreatywności sektora prywatnego i wymagają stosunkowo niewielkiej kwoty środków publicznych.
EBI, jako bank UE i największa na świecie międzynarodowa instytucja rozwojowa współpracę ma wpisaną w DNA i jest ona nieodłącznym elementem naszej działalności. Grupa EBI, poprzez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI), jest największym dostawcą kapitału podwyższonego ryzyka w Unii Europejskiej. EFI zainwestował w ponad 500 funduszy i wsparł prawie połowę europejskich jednorożców, które pojawiły się w ciągu ostatnich 15 lat, głównie we wczesnych stadiach ich rozwoju. Skype, WeTransfer, Spotify i UiPath to przykłady firm wspieranych przez fundusze EFI.
W latach 2018 – 2022 Grupa EBI na rozwój cyfryzacji, innowacji oraz na wsparcie rozwoju kapitału ludzkiego udzieliła finansowania w kwocie około 83 miliardów euro. Jesteśmy gotowi by zwiększyć poziom tego finansowania gdyż od rozwoju cyfryzacji i wdrażania kolejnych innowacji zależy tempo rozwoju gospodarczego w UE i poza nią.
Prof. Teresa Czerwińska sprawuje nadzór w obszarze edukacji, innowacji i gospodarki cyfrowej w Europejskim Banku Inwestycyjnym