Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowuje projekt zmian w ustawach o gospodarce odpadami opakowaniowymi oraz o odpadach. Projektowane przepisy dotyczą selektywnej zbiórki opakowań po napojach, która ma być realizowane poprzez system kaucyjny. Celem tego rozwiązania jest skuteczne odbieranie z rynku zużytych, jednorazowych butelek po napojach.
To dobry pomysł i warto go realizować. Masa wytwarzanych przez nas odpadów systematycznie rośnie. Przypomnijmy: każde z nas pozostawia po sobie rocznie ponad 358 kilogramów odpadów. To sporo. Tym bardziej powinniśmy się martwić, ile naszych odpadów trafia do recyklingu. Będziemy wytwarzać odpady i będziemy wytwarzać ich więcej. Ważne, aby skierować do recyklingu wszystkie, które się do niego nadają. Przestańmy myśleć o odpadach jak o czymś bezużytecznym, niepotrzebnym. Zamieńmy je w surowiec, który wykorzystamy do ponownej produkcji.
Czy system kaucyjny może zwiększyć udział odpadów w powtórnej produkcji?
Założenie systemu jest bardzo proste. Podczas zakupów klient zapłaci kaucje za butelkę po napojach, ale tylko objętych systemem kaucyjnym. Każdy punkt handlowy sprzedający napoje w takich opakowaniach będzie zobowiązany do pobrania opłaty kaucyjnej. Puste opakowanie będzie można oddać do punktu handlowego, który jest w systemie. Duże sklepy będą zobowiązane do przyjmowania butelek objętych systemem kaucyjnym, małe będą mogły przystąpić dobrowolnie. Co ważne, klient nie będzie musiał posiadać paragonu fiskalnego. Konsumenci bardzo szybko zorientują się w zasadach.
Taki sposób odbioru jednorazowych opakowań po napojach sprawi, że do recyklingu trafi dobrze wyselekcjonowany, jednorodny materiał, który łatwo będzie można użyć do powtórnej produkcji. Co więcej, opakowania zbierane w systemie kaucyjnym nie mają kontaktu z innymi odpadami, w tym z odpadami o potencjalnie niebezpiecznym składzie. Jest to bardzo ważne w razie wykorzystania recyklatu do produkcji opakowań do produktów spożywczych.
Koszt – szacujmy go z rozsądkiem.
System kaucyjny zostanie stworzony przez przedsiębiorców, którzy powołają operatorów systemu zarządzających całym procesem. Każdy z operatorów ma być powołany z formule not-for profit, czyli ich działalność nie będzie mogła być nastawiona na zysk. Ktoś jednak musi za to zapłacić, i będą to właśnie przedsiębiorcy. Ministerstwo powinno zatem zaprojektować system tak, aby generował on jak najmniejsze koszty. Jeśli bowiem przedsiębiorcy zostaną zbyt mocno obciążeni to koszt przeniosą na ceny produktów. W warunkach i tak wysokiej inflacji dalszy wzrost cen jest zdecydowanie niepożądany.
W wypowiedzi dla Wiadomości Handlowych przedstawicielka sieci handlowej Żabka mówi, że wzrost kosztów działalności najprawdopodobniej przełoży się na ceny produktów, co w obecnej sytuacji gospodarczej może okazać się wyjątkowo dotkliwe dla wszystkich uczestników rynku w szczególności dla konsumentów.
Minister Jacek Ozdoba podczas konferencji prasowej 2-go czerwca powiedział, że system kaucyjny nie jest kosztem, jest tylko po prostu elementem związanym z opakowaniem, więc mówienie o jakimkolwiek wzroście cen jest absolutnie chybione. To prawda, pod warunkiem, że klient zwróci butelkę i odzyska kaucję. Konsument rozpoczyna zakupy od zapłacenia za butelkę oraz uiszczenia kaucji. Dopiero w przyszłości otrzyma taka samą kwotę po zwrocie butelki. Ceny przy kasach będą zatem, wprawdzie pozornie, ale wyższe. Bardzo prawdopodobne jest, że większe oddziaływanie na przeciętnego Polaka będzie miała właśnie cena w momencie zakupu. Tak, czy inaczej, zwrot butelki jest możliwy wszędzie, bez względu na to, gdzie dokonano zakupu i zwrotu. Należy jednak bardzo dokładnie przenalizować koszty stworzenia i zarządzania systemem przez punkty handlowe i przez operatorów systemu, aby nie stworzyć presji cenowej.
Przystosowanie jednostek handlowych do wprowadzenia systemu kaucyjnego.
Najważniejsze jest przystosowanie placówek handlowych, które wezmą na siebie największy ciężar pobierania i odbierania kaucji. W odpowiedzi na interpelację posła Aleksandra Miszalskiego Ministerstwo Klimatu i Środowiska informuje, że nie jest możliwe obecnie wskazanie, jakie koszty poniosą prowadzący jednostki handlowe w związku z koniecznością odbioru opakowań i odpadów opakowaniowych. Wpływ na te koszty będzie z jednej strony miał przyjęty model funkcjonowania systemu kaucyjnego, a z drugiej rzeczywista konieczność modernizacji jednostek handlowych w celu przystosowania ich do przyjmowania zwracanych opakowań i odpadów opakowaniowych.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska zauważa zatem, że koszty będą. Przystosowanie jednostek handlowych to jedynie czubek góry lodowej. Musi powstać cały łańcuch logistyczny odbioru opakowań, dostarczania ich do magazynów i następnie do recyklerów. Stworzyć należy także odpowiednie zaplecze administracyjne do rozliczania i raportowania odebranych opakowań. Do listy kosztów dochodzą także roboczogodziny pracowników jednostek handlowych, zarówno tych dużych, do których wstawiane będą automaty do odbioru butelek, jak i małych, gdzie odbiór opakowań będzie realizowany ręcznie. To oznacza inwestycje budowlane, zakup samochodów do przewozu odpadów, automatów do zbiórki i wynagrodzenia pracowników.
Na koszty, choć w innym aspekcie, uwagę zwróciło tez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podkreślając w swoim stanowisku konsultacyjnym, że włączenie do systemu kaucyjnego opakowań po mleku, jogurtach i innych pitnych produktach mlecznych może wpłynąć na wzrost kosztów ponoszonych przez krajowych producentów mleka, a w konsekwencji na dalszy wzrost i tak już wysokich cen rynkowych artykułów mleczarskich.
Alarm podnosi także Polska Izba Handlu skupiająca kilkadziesiąt tysięcy małych sklepów, obawiając się, że jeśli system kaucyjny obejmie butelki szklane jednorazowego użytku to małe placówki utracą możliwość konkurowania.
System kaucyjny to dobry pomysł, który może pomóc w skutecznym wprowadzeniu gospodarki obiegu zamkniętego. Odpady są wartościowym źródłem materiałów do produkcji. Powinniśmy zarządzać całym procesem tak, aby był jak najefektywniejszy dla nas i dla środowiska. Trzeba go zatem stworzyć tak, aby nie kreować zwiększonych kosztów mogących wpływać na wzrost cen. Należy przeanalizować wszystkie założenia i zacząć od stworzenia dobrego, efektywnego i skutecznego systemu kaucyjnego dla jednego rodzaju odpadów: butelek plastikowych po napojach. Dokładnie tak, jak wymagają od nas przepisy unijne.
***
Artykuł przygotował Marek Lachowicz, ekspert ds. gospodarczych. Autor i współautor licznych analiz przygotowywanych na zlecenie Komisji Europejskiej, ministerstw RP oraz instytucji sektorów prywatnego i publicznego. Materiał przygotowany we współpracy z Fundacją Instytut Samorządowy.
System kaucyjny zwiększy udział odpadów w ponownej produkcji