Czym jest cisza wyborcza? Jak długo trwa? Jakie zakazy się z nią wiążą? Ile kart do głosowania dostaniemy? Co zrobić, żeby oddać ważny głos? Oto odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące niedzielnego głosowania.
W niedzielę (15.10) odbędą się wybory do Sejmu i Senatu oraz referendum ogólnokrajowe. Głosowanie rozpocznie się o godz. 7.00 i potrwa do godz. 21.00. Zanim jednak pójdziemy do urn, zacznie się cisza wyborcza i referendalna.
Z tego tekstu dowiesz się:
- ile czasu trwa cisza wyborcza;
- kiedy zaczyna się cisza wyborcza;
- czego nie wolno robić w czasie ciszy wyborczej;
- co grozi za złamanie ciszy wyborczej;
- czy komitety wyborcze muszą zdjąć swoje plakaty;
- jakie informacje związane z wyborami mogą być publikowane;
- ile kart do głosowania dostaną wyborcy;
- co zrobić, żeby oddać ważny głos.
Czym jest cisza wyborcza?
Cisza wyborcza i referendalna ma nam pozwolić na spokojne zastanowienie się, na kogo chcemy głosować. Zaczyna się 24 godziny przed dniem głosowania i trwa do zakończenia głosowania.
Cisza wyborcza przed najbliższymi wyborami parlamentarnymi rozpocznie się wraz z nastaniem soboty o północy (w nocy z 13 na 14 października) i potrwa do niedzieli (15 października), do godz. 21.00 – czyli do końca wyborów.
Może być też przedłużona jeżeli chociaż jeden lokal wyborczy przerwał swoją pracę. Decyzję o wydłużeniu ciszy wyborczej podejmuje Państwowa Komisja Wyborcza. Z wydłużeniem ciszy wyborczej mieliśmy do czynienia np. podczas wyborów prezydenckich w 2015 r. Wówczas zakończyła się ona o godz. 22.30. Powodem odstępstwa od reguły była śmierć jednego z wyborców w lokalu wyborczym.
Zakaz agitacji i podawania wyników
W czasie ciszy wyborczej nie można prowadzić agitacji wyborczej i kampanii referendalnej. Agitacja wyborcza to publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób. Natomiast prowadzenie kampanii referendalnej polega na prezentowaniu swojego stanowiska w sprawach poddanych pod referendum.
Dlatego w trakcie ciszy wyborczej i referendalnej nie wolno zwoływać zgromadzeń, organizować pochodów i manifestacji, wygłaszać przemówień, rozpowszechniać materiałów wyborczych i referendalnych. Dotyczy to również internetu.
Zobacz też: Szacunkowe wyniki wyborów. Wszystko, co warto wiedzieć o badaniu exit poll [EXPLAINER]
W lokalu wyborczym oraz na terenie budynków, w którym ten lokal się znajduje, nie wolno m.in. eksponować symboli, napisów, znaków kojarzonych z kandydatami i komitetami wyborczymi.
W czasie ciszy wyborczej i referendalnej nie można podawać wyników sondaży wyborczych oraz referendalnych.
Nawet 1 mln zł grzywny
Za złamanie zakazu agitacji wyborczej i prowadzenia kampanii referendalnej grozi grzywna od 500 tys. do nawet 1 mln zł. Przypadki łamania ciszy wyborczej lub/ i referendalnej, można zgłaszać policji.
Państwowa Komisja Wyborcza przypomina, że naruszenie zakazu prowadzenia agitacji wyborczej w okresie ciszy wyborczej to wykroczenie, a naruszenie zakazu podawania do publicznej wiadomości wyników sondaży, zachowań wyborczych i przewidywanych wyników wyborów jest przestępstwem.
Jednocześnie PKW zastrzega, że nie zajmuje się oceną, czy w danym przypadku doszło do naruszenia zakazów prowadzenia agitacji wyborczej. Zostawia ją organom ścigania i sądom.
Plakaty zostają
Cisza wyborcza i referendalna pozwala jednak na pewne wyjątki. Materiały wyborcze zamieszczone przed zakończeniem kampanii wyborczej nie muszą być usuwane z przestrzeni publicznej.
Nie wolno ich jednak modyfikować ani przemieszczać, ponieważ może to zostać uznane za czynne prowadzenie agitacji wyborczej.
– W ten sposób w czasie trwania ciszy i przez cały dzień wyborów wyborca znajduje się w otoczeniu dużej ilości materiałów – od małych plakatów, po wielkopowierzchniowie billboardy. W takich warunkach cisza wyborcza jest niewątpliwie fikcją. Dla porównania, w Armenii przed rozpoczęciem ciszy wyborczej należy usunąć ze sfery publicznej wszelkie materiały wyborcze. Na Ukrainie zajmują się tym służby porządkowe – ocenia dr. hab. Marcin Michał Wiszowaty z Uniwersytetu Gdańskiego na łamach „Studiów Wyborczych”.
Na co jeszcze pozwala prawo?
W trakcie ciszy wyborczej mogą być publikowane sprostowania, odpowiedzi czy też przeprosiny orzeczone przez sąd z adnotacją, że rozpowszechniane wcześniej materiały wyborcze zawierały nieprawdziwe informacje.
A co z zamawianiem, w okresie trwania ciszy wyborczej, szczególnie w dniu wyborów (co do zasady jest to niedziela), mszy świętych w kościołach? Zdaniem PKW takie zdarzenia nie stanowią agitacji wyborczej pod warunkiem, że nie padnie nazwa partii, ani sugestia dotycząca oddania głosu na daną osobę.
Cisza wyborcza w innych państwach
Za kraj, w którym instytucja ciszy wyborczej pojawiła się po raz pierwszy, uchodzą powojenne Niemcy. Wszystko z powodu złych doświadczeń z okresu tzw. Republiki Weimarskiej. Przed dojściem do władzy Adolfa Hitlera, podczas kampanii wyborczej i samych wyborów, dochodziło do licznych ekscesów, a nawet morderstw.
W Polsce ciszę wyborczą wprowadzono dopiero po 1989 r.
Przeczytaj też: Podwyżki dla nauczycieli to temat numer jeden po wyborach. Obiecują je niemal wszystkie partie
Nie jest to jednak praktyka powszechnie obowiązująca. Ciszy wyborczej nie mają Austria, Portugalia, Bułgaria czy Dania. Z kolei w Stanach Zjednoczonych cisza wyborcza nie jest uwzględniona w prawie, ale funkcjonuje na zasadzie dobrego zwyczaju, umowy dżentelmeńskiej.
Są także kraje, gdzie cisza wyborcza trwa dłużej niż w Polsce. Do takich państw należą Czechy, Chile czy Egipt. W Czechach i Chile cisza wyborcza zaczyna się trzy dni przed wyborami, w Egipcie 48 godzin przed dniem wyborów. Rekordzistą jest jednak Luksemburg, w którym na 30 dni przed głosowaniem nie można publikować sondaży.
Ile i jakich kart dostaną wyborcy?
A jak będzie wyglądało samo głosowanie? Każdy wyborca otrzyma trzy karty. Pierwsza dotyczyła będzie wyborów do Sejmu, druga wyborów do Senatu, trzecia referendum. Karty nie będą spięte.
Muszą być natomiast ostemplowane pieczęcią obwodowej komisji wyborczej. Dodatkowo karta do Sejmu i karta do Senatu powinna mieć wydrukowany odcisk okręgowej komisji wyborczej, a karta do referendum wydrukowany odcisk Państwowej Komisji Wyborczej.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter! Obserwuj nas też w Wiadomościach Google.
Wyborca ma prawo decydować o udziale w jednym lub wszystkich rodzajach głosowań. Wyborcy mogą więc na przykład odmówić odebrania karty do referendum, jednocześnie biorąc udział w wyborach. Komisja obwodowa powinna to odnotować.
Jak informuje PKW, jeżeli wyborca podczas odbioru kart do głosowania odmówi przyjęcia jednej albo dwóch z nich, wydający karty członek komisji w rubryce spisu wyborców „Uwagi” ma obowiązek odnotować odpowiednio: 1) „bez Sejmu”; 2) „bez Senatu”; 3) „bez referendum”; 4) „bez Sejmu i bez referendum”’ 5) „bez Senatu i bez referendum”; 6) „bez Sejmu i bez Senatu”. Po wykonaniu takiej adnotacji wyborca potwierdza podpisem pobranie karty lub kart.
Zgodnie z instrukcją PKW, mamy prawo zmienić zdanie i chcieć jednak pobrać kartę do głosowania, której przyjęcia wcześniej odmówiliśmy. Możemy wrócić do komisji wyborczej nawet kilka godzin po pobraniu części kart. W tej sytuacji komisja wydaje wyborcy tę kartę lub karty, której przyjęcia wcześniej odmówił, a przewodniczący komisji w rubryce spisu wyborców „Uwagi” skreśla właściwą adnotację i zostawia parafę.
Co zrobić, żeby oddać ważny głos?
Prawidłowo oddany głos to dwie przecinające się linie. X stawiamy w okienku obok nazwiska kandydata, na którego chcemy oddać swój głos w wyborach do Sejmu oraz Senatu. Jeśli postawimy X na więcej niż jednej liście kandydatów albo nie postawimy go wcale, głos będzie nieważny.
W przypadku pytań referendalnych X wstawiamy przy wybranej odpowiedzi „tak” lub „nie” przy każdym z czterech pytań. Odpowiedź zostanie uznana za nieważną jeżeli postawimy X w obu kratkach albo nie postawimy go wcale.
To też może Cię zainteresować:
- To najmniej merytoryczna kampania wyborcza. „Polacy cierpią na syndrom sztokholmski” [WYWIAD]
- Mobilizacja swoich, czyli wybory w social mediach. „Nie ma znaczenia, co mówi druga strona” [WYWIAD]
- Droga kampania wyborcza. Media społecznościowe z milionami od polityków
- Wybory 2023, czyli wszystko co trzeba wiedzieć o kampanii wyborczej w Polsce [EXPLAINER]