Kiedy poznamy datę wyborów do Sejmu i Senatu? Jak długo trwa kampania wyborcza? Jakie zasady prowadzenia kampanii obowiązują w Polsce? Ile to kosztuje? Przyglądamy się najważniejszym regulacjom dotyczącym nadchodzących wyborów.
Prezydent Andrzej Duda ogłosi datę tegorocznych wyborów parlamentarnych najpóźniej 15 sierpnia. Wynika to z terminów wyznaczonych przez konstytucję. Dopiero wtedy oficjalnie ruszy kampania wyborcza. Co trzeba o niej wiedzieć?
Z tęgo tekstu dowiesz się:
- Ile czasu trwa kampania wyborcza?
- Kiedy muszą być ogłoszone wybory?
- Kto może prowadzić kampanię wyborczą?
- Co można robić tylko w trakcie kampanii?
- Jak finansuje się kampanie wyborcze i ile to kosztuje?
Ile czasu trwa kampania wyborcza?
Kampania rozpoczyna się w dniu ogłoszenia daty wyborów. Kończy się natomiast na 24 godziny przed rozpoczęciem głosowania. W efekcie przed każdymi wyborami kampania może mieć różny czas trwania.
Ale z pewnością nie może trwać ona krócej niż 90 dni. I na taki wariant zanosi się w przypadku kampanii przed wyborami do Sejmu i Senatu w 2023 roku.
Kto i kiedy ogłasza datę wyborów?
Za zarządzenie wyborów do Sejmu i Senatu – czyli wyznaczenie ich daty – odpowiada prezydent. Kluczowym terminem jest upływ czterech lat od rozpoczęcia trwającej kadencji parlamentu. To od tej daty liczą się konstytucyjne terminy dotyczące wyborów.
Zgodnie z konstytucją, prezydent musi zarządzić wybory najpóźniej na 90 dni przed końcem kadencji parlamentu. Natomiast same wybory muszą odbyć się w dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 30 dni przed tym upływem kadencji parlamentu.
Obecna, dziewiąta kadencja Sejmu i Senatu rozpoczęła się 12 listopada 2019 roku. Dlatego właśnie prezydent musi podać datę wyborów najpóźniej 15 sierpnia 2023 roku.
Kto może prowadzić kampanię wyborczą?
Na rzecz kandydatów do parlamentu kampanię prowadzą tylko zarejestrowane przez Państwową Komisję Wyborczą komitety wyborcze. Prawo stanowi, że mogą one rozpocząć agitację wyborczą w momencie, kiedy PKW przyjmie zawiadomienie o ich utworzeniu.
Komitet wyborczy może założyć partia polityczna lub koalicja – czyli kilka partii. Mogą też powstawać komitety zakładane przez co najmniej 15 obywateli. Warunek: do ich powstania konieczne jest zebranie 1000 podpisów wyborców.
Czym się różni kampania wyborcza od innych działań partii politycznych?
Działania partii politycznych prowadzone przed ogłoszeniem terminu wyborów nazywane są prekampanią. Nie jest to termin zdefiniowany w prawie. Nawiązuje jednak do zbliżających się wyborów.
W czasie prekampanii obowiązują jednak inne reguły niż w czasie kampanii wyborczej. Przed rozpoczęciem kampanii nie powinno się namawiać do głosowania na kandydatów danej partii. Nie można też korzystać ze środków finansowych przeznaczonych na cele wyborcze.
Dopiero po ogłoszeniu terminu wyborów można zarejestrować komitet wyborczy i prowadzić agitację wyborczą. Chodzi między innymi o zbieranie podpisów popierających zgłoszenia kandydatów czy zachęcanie do głosowania na nich. Formami agitacji są też plakaty, ogłoszenia czy spoty wyborcze. Agitację może prowadzić nie tylko komitet, ale każdy wyborca.
W jaki sposób finansowana jest kampania wyborcza?
Środki finansowe na prowadzenie kampanii wyborczej także podlegają regulacjom. Komitety utworzone przez partie polityczne lub koalicje mogą korzystać jedynie z funduszu wyborczego. To fundusz tworzony z wpłat własnych partii politycznej oraz darowizn.
Wydatki na kampanię muszą natomiast mieścić się w ustawowym limicie. W wyborach do Sejmu jest to dziś iloczyn kwoty 1,10 zł, liczby wyborców w kraju i liczby posłów wybieranych w okręgach, w których startuje dany komitet, podzielony następnie przez 460. W wyborach do Senatu kwota na jednego wyborcę do 0,24 zł. Mnoży się ją przez liczbę wyborców i liczbę okręgów, w których startuje komitet, a następnie dzieli przez 100.
Osób uprawnionych do głosowania jest w Polsce ponad 29 milionów. Dla ogólnopolskiego komitetu wyborczego limit wydatków w wyborach do Sejmu to ok. 32 milionów złotych a w wyborach do Senatu – ok. 7 milionów złotych.
300Sekund od września w nowej odsłonie. Zapisz się już dziś na nasz codzienny newsletter.
Natomiast komitety wyborcze utworzone przez wyborców mogą pozyskać na cel kampanii środki od innych obywateli lub zaciągnąć kredyt.
Komitety wyborcze mogą korzystać też z pracy wolontariuszy. Na przykład w celu zbierania podpisów czy rozlepiania plakatów.
Kto otrzymuje dotacje po wyborach?
Po zakończeniu wyborów, komitety wyborcze składają w PKW sprawozdanie finansowe z realizacji kampanii. Dzięki ich upublicznieniu wiemy na przykład, ile na kampanię przed wyborami parlamentarnymi w 2019 roku wydały poszczególne komitety.
Komitety, które uzyskały mandaty w wyborach, otrzymują tak zwaną dotację podmiotową. Jej wysokość zależy od liczby wprowadzonych do parlamentu posłów lub senatorów oraz od poniesionych w kampanii wydatków. Jest to więc swego rodzaju zwrot kosztów dla partii, które zdobyły mandaty.
Po wyborach z 2019 roku w ramach dotacji przyznano łącznie 69,6 miliona złotych. Cztery lata wcześniej było to 63,3 miliona złotych.