Większość Europejczyków od lat utrzymuje swoje tradycyjne wzorce picia alkoholu, niezależnie od zachodzących zmian społeczno-ekonomicznych i politycznych. Ma to wpływ na zdrowie publiczne w poszczególnych krajach.
Zgodnie z raportem opracowanym przez badaczy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w którym przeanalizowano dane dotyczące konsumpcji alkoholu w Europie w latach 2000-2019, w krajach europejskich zachodzą niewielkie zmiany w preferencjach dotyczących rodzajów spożywanego alkoholu oraz w zachowaniach związanych z jego konsumpcją.
Zobacz też: Zakaz sprzedaży alkoholu na stacjach. Resort zdrowia ma gotowy projekt
Wino, piwo czy mocny alkohol?
Badacze opracowali wzorce spożywania alkoholu i według nich zaklasyfikowali europejskie kraje. Pierwsza grupa to kraje winiarskie, do których należą Francja, Grecja, Portugalia, Włochy i Szwecja. Wino jest w tych państwach dominującym trunkiem, spożywanym często podczas posiłków, a picie do upojenia zdarza się rzadko.
Drugą kategorią są kraje piwne, które charakteryzują się wysoką konsumpcją piwa, umiarkowaną konsumpcją spirytusu i częstym spożywaniem alkoholu przez turystów. Do nich zaliczono Austrię, Danię i Niemcy.
Następną grupą są kraje mieszane, do których należy Polska, Czechy, Słowacja, Chorwacja, Węgry i Rumunia. W tych państwach najwyższą konsumpcję stanowi piwo, picie do upojenia jest częste oraz widoczne jest wysokie spożycie mocnych alkoholi.
Kolejna klasyfikacja to grupa krajów alkoholi wysokoprocentowych. Cechują się one najwyższą liczbą abstynentów, ale także wysoką liczbą osób regularnie spożywających mocne alkohole. Do tej grupy zalicza się Ukraina, Bułgaria i Cypr.
W czwartej grupie znalazły się kraje nadbałtyckie: Estonia, Łotwa i Litwa. Tutaj widać wysoką konsumpcję alkoholów wysokoprocentowych i piwa, ale niskie wskaźniki picia do upojenia.
Piątą grupę krajów charakteryzuje wysoka konsumpcja alkoholu i picie do upojenia. Finlandia, Islandia, Irlandia i Malta mają najwyższy odsetek osób pijących oraz najwięcej przypadków picia do upojenia.
Picie w Europie bez zmian
W ciągu całego okresu badawczego, 20 z 30 analizowanych krajów pozostało w tych samych grupach, co wskazuje na silne utrwalenie kulturowych wzorców picia. Daniela Correia, główna autorka badania z regionalnego biura WHO na Europę, podkreśla, że tradycyjne preferencje napojów alkoholowych oraz normy społeczne odgrywają znaczącą rolę w stabilności tych wzorców.
Niektóre kraje zmieniały jednak przynależność do określonych wzorców. Średnio pięć z 30 krajów zmieniało schematy pomiędzy kolejnymi punktami pomiarowymi.
Na przykład na przełomie tysiącleci zidentyfikowano wzorzec dla krajów o względnie niskiej konsumpcji alkoholu. Taki opis w 2000 roku obejmował Grecję, Islandię, Maltę, Norwegię, Polskę, Słowenię i Szwecję. Wzorzec ten reprezentował 13,4 proc. dorosłej populacji, ale później zanikł w kolejnych punktach pomiarowych. Oprócz tej zmiany, jedyną różnicą w porównaniu do 2010 roku była przynależność Luksemburga, który w 2000 roku został sklasyfikowany jako kraj winiarski.
W 2010 roku było więcej państw winiarskich, z dziewięcioma krajami przypisanymi do tego wzorca, w tym Malta, Hiszpania, Islandia i Norwegia, oprócz pierwotnych pięciu krajów. Wzorzec krajów o wysokiej konsumpcji piwa i niskiej konsumpcji spirytusu w Europie Centralnej i Zachodniej zmniejszył się wtedy do Austrii, Belgii, Danii, Niemiec i Holandii. Słowenia była wtedy bliżej krajów o wysokiej konsumpcji piwa i dużej liczbie epizodów ciężkiego picia w Europie Wschodniej, a Ukraina była w grupie krajów o wysokiej konsumpcji spirytusu i innych napojów alkoholowych, w skład której wchodziły wszystkie byłe kraje Związku Radzieckiego.
W 2015 roku wzorce picia były bardzo podobne do tych z 2019 roku, z jedyna zmiana dotyczyła Szwecji, która pasowała bardziej do grupy krajów o wysokiej konsumpcji piwa i niskiej konsumpcji spirytusu w Europie Centralno-Zachodniej.
Poniższa mapa pokazuje jak zmieniały się wzorce związane z piciem alkoholu w poszczególnych krajach w latach 2000- 2019:
Szkody zdrowotne związane z alkoholem: Polska wysoko w zestawieniu
Badanie wskazuje również na istotne różnice w zdrowotnych konsekwencjach spożycia alkoholu w zależności od wzorców picia.
W 2019 roku zaobserwowano istotne powiązania między wzorcami picia, a wskaźnikami zgonów oraz utratą lat życia skorygowanych o niepełnosprawność z powodu alkoholu. Wzorzec krajów o wysokiej konsumpcji alkoholi wysokoprocentowych i innych napojów alkoholowych w Europie Wschodniej miał najwyższe średnie obciążenie zdrowotne.
Średnie obciążenie zdrowotne z powodu spożycia alkoholu najwyższe jest w Ukrainie. W czołówce pod tym względem znalazła się także Łotwa, Litwa i Estonia. Na 5. miejscu w zestawieniu uplasowała się Rumunia, a tuż za nią na pozycji szóstej Polska. Za Polską ustawiły się dalej kraje z tej samej grupy: Słowacja, Węgry i Czechy. Najniższe obciążenie zdrowotne z powodu spożycia alkoholu wykazał Cypr.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
Dr Jürgen Rehm, współautor badania z Uniwersytetu Toronto, zaznacza, że mimo powszechnego przekonania o zmianach w zachowaniach związanych z piciem w poszczególnych krajach, wyniki pokazują były one niewielkie. Rehm podkreśla, że alkohol jest integralną częścią życia europejskiego, co czyni trudnym wprowadzanie nowych zwyczajów w spożywaniu alkoholu.
Badacze sugerują, że polityki publiczne powinny uwzględniać kulturowe aspekty konsumpcji alkoholu, jednocześnie dążąc do ograniczenia jego spożycia.