Prawie 400 tysięcy emerytur groszowych wypłacał ZUS na koniec ubiegłego roku. Najczęściej otrzymują je kobiety. W kolejnych latach bieda-emerytury będą jeszcze większym problemem, dlatego trzeba zmienić zasady systemu emerytalnego, apelują eksperci.
Jak wynika z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w grudniu 2023 r. wypłacano 396,8 tys. emerytur „groszowych” w wysokości niższej niż emerytura minimalna. Czyli blisko 400 tys. osób otrzymało świadczenie niższe niż 1588,44 zł, bo tyle wynosiła emerytura minimalna w 2023 roku.
Obecnie, po marcowej waloryzacji, minimalna emerytura wynosi 1780,96 zł.
Jest źle, a będzie jeszcze gorzej
Czy 400 tys. osób w skali kraju to dużo? Tak. Dla porównania: mniej więcej tyle osób mieszka w Szczecinie. I niestety nie jest to jedyna zła wiadomość.
– Udział emerytur „groszowych” w emeryturach z nowego systemu wyniósł 4,2 proc. w grudniu 2011 r. i 9,7 proc. w grudniu 2023 r. Zakłada się, że te proporcje będą jeszcze bardziej niekorzystne w kolejnych latach – wskazuje Dominik Owczarek, dyrektor Programu Polityki Społecznej w Instytucie Spraw Publicznych.
Polecamy również: Praca do emerytury w jednym miejscu to rzadkość. Mobilność zawodowa Polaków rośnie
Skąd bierze się ten pesymistyczny scenariusz? W wiek emerytalny wchodzą kolejne roczniki funkcjonujące w nowym systemie emerytalnym (istniejącym od 1999 r.). To on sprawia, że emerytury groszowe są zgodne z prawem.
Zgodnie z nim świadczenie emerytalne przysługuje każdej osobie, która osiągnie wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) proporcjonalnie do wartości odprowadzonych składek. Równolegle przyjęto zasadę, że uprawnienie do tzw. emerytury minimalnej (bez względu na wartość odprowadzonych składek) zdobywa osoba, która ma odpowiedni okres stażu składkowego (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).
– Jeśli ktoś przez całe życie zawodowe zapłacił tylko jedną czy kilka składek ubezpieczeniowych to konsekwencją tego będzie zgromadzenie relatywnie niskiego kapitału emerytalnego, a więc właśnie bardzo niska, czasem wręcz groszowa emerytura, która jest świadczeniem wypłacanym dożywotnio. Tak więc tzw. emerytury groszowe pojawią się wtedy, gdy wiek emerytalny osiągają osoby, które w okresie swojej aktywności zawodowej płaciły małe składki emerytalne albo ich nie płaciły, bo były zatrudnione na umowach od których nie trzeba było opłacać składek na ubezpieczenia emerytalne – wyjaśnia dr Marcin Wojewódka z Instytutu Emerytalnego.
Szczególnie mocno problem ten dotyczy kobiet. Kobiety pozostają długo poza rynkiem pracy, bo zajmują się domem i dziećmi. A to nie pozwala im osiągnąć okresu składkowego niezbędnego do otrzymywania minimalnej emerytury.
Dlaczego trzeba o tym mówić? Bo to właśnie kobiety w wieku 64 lat najczęściej otrzymują groszowe świadczenia. Stanowią aż 78,7 proc. ogółu pobierających świadczenia niższe od minimum.
System emerytalny do zmiany
Co można zrobić, żeby zredukować liczbę emerytur groszowych? Czy da się całkowicie wyeliminować to zjawisko? Jak tłumaczy Dominik Owczarek, w obecnym kształcie systemu emerytalnego możliwe są jedynie korekty umożliwiające bardziej korzystne naliczanie okresu składkowego.
I tu ekspert wymienia np. objęcie ubezpieczeniem społecznym wszystkich umów cywilnoprawnych (w tym o dzieło) lub wprowadzenie zachęt do podejmowania pracy przez kobiety np.: poprzez budowę żłobków i przedszkoli w mniejszych miejscowościach czy skrócenie tygodniowego czasu pracy. Pomóc mogą też praca zdalna, zatrudnienie w niepełnym wymiarze, elastyczny rozkład czasu pracy oraz rozwiązanie problemu wykluczenia transportowego, który utrudnia znalezienie zatrudnienia.
– Aby wyeliminować problem groszowych emerytur należałoby zmienić zasady systemu emerytalnego. Dyskutuje się na przykład kwestię emerytury obywatelskiej czy gwarantowanego dochodu podstawowego – mówi Dominik Owczarek.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
Przeciwnego zdania jest dr Marcin Wojewódka z Instytutu Emerytalnego: – Ani emerytura obywatelska ani gwarantowany dochód podstawowy nie wyeliminują wyzwań związanych z tymi osobami, które już otrzymują emerytury groszowe. Tego rodzaju rozwiązania zadziałałyby, ale na przyszłość – w przypadku osób, które dopiero wejdą na rynek pracy i przez cały okres życia zawodowego będą otrzymywały takie świadczenia.
Według niego powinniśmy zastanowić się nad zrównaniem wieku emerytalnego obu płci oraz otworzyć poważną dyskusję na temat podniesienia wieku emerytalnego, bo dzisiaj mamy jeden z najniższych w Europie.
Jeżeli z kolei chodzi o ministerstwo rodziny, pracy i polityki społecznej, to ostatnio o groszowych emeryturach była mowa na początku lutego. Dotychczas nie zaproponowano żadnych konkretnych rozwiązań.
– Pragnę podkreślić, że dostrzegamy problem osób, które nie nabyły prawa do emerytury najniższej bez swojej winy, w szczególności w wyniku trudnej sytuacji społeczno-gospodarczej w okresie transformacji systemowej (np. długotrwałe bezrobocie). Podejmiemy prace w zakresie możliwości poprawy sytuacji tej grupy osób – tłumaczyła wówczas szefowa resortu Agnieszka Dziemianowicz-Bąk w piśmie przekazanym do Sejmu.
To też może Cię zainteresować:
- Polskie niskie emerytury. Pod względem wysokości świadczeń jesteśmy w ogonie krajów OECD [WYKRESY]
- Rekordowe i groszowe emerytury w Polsce. Rosną dysproporcje w wysokościach świadczeń
- Druga waloryzacja rent i emerytury coraz bliżej? Ministerstwo rodziny składa deklarację
- O ile wzrosną emerytury w 2024 roku? Oto wskaźnik kluczowy dla waloryzacji. Tyle wypłaci ZUS [TABELA]