Mimo kryzysu gospodarczego spowodowanego pandemią koronawirusa, luka w podatku VAT w Polsce w 2020 była niższa, niż w 2019 roku. W latach 2015-2019 luka zmniejszała się w Polsce największym stopniu z państw UE. Jednak tempo spadku w Polsce jest coraz wolniejsze – wskazują analitycy.
Czym jest luka w VAT? To kwota utraconych dochodów z podatku od wartości dodanej – czyli VAT. Budżet traci te dochody np. w wyniku oszustw związanych z tym podatkiem, uchylania się od płacenia VAT przez podatników, ale także w wyniku upadłości i niewypłacalności finansowej przedsiębiorstw oraz błędów obliczeniowych i administracyjnych.
Analitycy z prywatnej fundacji naukowej CASE (Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych) przygotowali na zlecenie Komisji Europejskiej raport o luce w VAT w krajach Unii. Dzisiaj poznaliśmy jego ustalenia.
Sytuacja w Polsce
Miarą, która pozwala na porównywanie wielkości luki w różnych krajach, jest ujęcie procentowe różnicy pomiędzy kwotą, która powinna była wpłynąć do budżetu z tytułu VAT a tą, którą budżet rzeczywiście otrzymał. W Polsce, według danych KE, wyniosła ona 11,3 procent.
Ze wstępnych szacunków CASE wynika między innymi, że w Polsce w 2020 roku udało się obniżyć lukę w VAT aż o 1,3 pkt procentowego, czyli do wartości ok. 10 procent.
„Wpływy do budżetu z tytułu VAT, to rezultat trzech czynników: wzrostu ściągalności tego podatku, wzrostu średniej ważonej stawki VAT i wzrostu podstawy opodatkowania (…). W przypadku Polski wyraźnie widać iż z roku na rok spada znaczenie ściągalności VAT, a coraz większy wpływ na dochody państwa z tytułu tego podatku ma koniunktura gospodarcza” – podają analitycy.
Wstępne szacunki CASE za 2020 rok to pozytywne zaskoczenie. Jeszcze w 2020 roku, na początku kryzysu wywołanego pandemią eksperci spodziewali się, że luka w Polsce wzrośnie.
Pisaliśmy o tym w poniższym artykule: W związku z pandemią w Polsce znowu rośnie luka VAT. Może ponownie przekroczyć 14,5%
Sytuacja w UE
Jeśli chodzi o całą Unię, to w 2019 roku luka w VAT zmniejszyła się o ok. 5 procent. Oznacza to 6,6 mld euro, które trafiły do budżetów państw członkowskich.
W 2018 roku lukę udało się zmniejszyć o 4,6 mld euro. W 2019 roku nastąpiła więc znacząca poprawa pod tym względem – do budżetu państw unijnych trafiło o 40 proc. dochodów z tego podatku.
Gdzie odnotowano najwyższą wartość dochodów utraconych, a w których krajach sytuacja prezentuje się najlepiej?
Najmniejsze wartości luki zanotowały Chorwacja, Szwecja oraz Cypr. Z kolei największe – Rumunia, Grecja oraz Malta.
Wielkość utraconych dochodów budżetowych, jako procent dochodów należnych z tytułu VAT w wybranych krajach Unii przedstawia poniższy wykres.
Krajem, w którym luka zmniejszała się w latach 2015-2019 w największym stopniu, jest Polska. Odnotowaliśmy spadek wielkości utraconych dochodów z VAT aż o 13,3 pkt procentowych.
Z kolei np. Malcie, która w 2015 miała taki sam poziom luki w VAT jak Polska, udało się ją zmniejszyć jedynie o 1,1 pkt procentowego.
Najbardziej stabilnym krajem pod tym względem, na przestrzeni lat, okazały się Niemcy. Odnotowały spadek jedynie o 0,2 pkt proc., a wielkość wahań w latach 2015-2019 to maksymalnie 0,6 pkt procentowego.
Poniższy wykres przedstawia wielkość luki w VAT (jako procent należności z tego tytułu) we wszystkich krajach Unii w 2019 roku:
Warto jednak zauważyć, że wielkość luki w VAT mierzona kwotowo inaczej wygląda w krajach o dużym PKB. Niemcy więc, z sumą należności z tego podatku do budżetu w wielkości ponad ponad 244 mld euro, na 8,8-proc. luce straciły w 2019 roku aż 23 mld euro.
Z kolei Polska w 2019 roku powinna była otrzymać z podatku od wartości dodanej ponad 182 mld złotych. Otrzymała z tego mniej niż 160 miliardów. Na luce VAT straciliśmy więc w 2019 roku ponad 23 miliardy złotych.
Dlaczego to ważne?
Czemu Unia chce zmniejszyć lukę VAT w poszczególnych krajach?Utracone dochody z podatku VAT bardzo negatywnie wpływają na wydatki publiczne na dobra i usługi publiczne, takie jak szkoły, szpitale i transport, z których wszyscy korzystamy – podaje Komisja Europejska.
Brakujący VAT może również mieć korzystny wpływ w obecnej sytuacji, kiedy państwa członkowskie starają się pokryć dług powstały podczas początkowego okresu odbudowy po pandemii COVID-19 lub zwiększyć swoje ambicje w zakresie finansowania działań związanych ze zmianą klimatu.
Czytaj też: 4 na 5 Polaków uważa, że zmiany klimatyczne to największe wyzwanie XXI wieku
W swoim sprawozdaniu CASE szacuje, że w 2019 – roku poprzedzającym pandemię – państwa członkowskie Unii Europejskiej straciły łącznie około 134 mld euro z tytułu podatku od wartości dodanej (VAT). To, według obecnego kursu, około 617 mld złotych – czyli ponad pół biliona.
Tegoroczne dane liczbowe odpowiadają stracie ponad 4 000 euro na sekundę!
– obrazuje skalę luki Paolo Gentiloni, odpowiadający w Komisje Europejskiej za kwestie gospodarcze. I dodaje, że takie straty są dla budżetów krajowych nie do przyjęcia. Oznaczają bowiem, że zaplanowane wydatki muszą być pokrywane z innych danin. W związku z tym odpowiedzialność za straty wywołane nieuczciwą działalnością ponoszą zwykli obywatele i przedsiębiorcy.
O ile w niektórych przypadkach nie da się uniknąć uszczuplenia wpływów podatkowych, to zdecydowane reakcje i ukierunkowane działania polityczne mogą mieć duży wpływ na sytuację. Dotyczy to zwłaszcza kwestii przestrzegania przepisów podatkowych – wskazuje więc Komisja.
Niemcy wprowadzą lockdown dla niezaszczepionych i obowiązek szczepień