Polska wprowadziła kontrole niektórych pojazdów przekraczających granicę od strony Słowacji. To przykład wyjątku od zasady swobodnego przepływu osób, która obowiązuje w strefie Schengen.
Kontrole na granicy polsko-słowackiej zapowiedział w poniedziałek premier Mateusz Morawiecki. Ich wprowadzenie uzasadnił istnieniem tak zwanego szlaku bałkańskiego, którym nielegalni imigranci dostają się do Unii Europejskiej. We wtorek ogłosił je minister spraw wewnętrznych i administracji Mariusz Kamiński.
– W związku z nasiloną presją migracyjną szlakiem bałkańskim przez Słowację, Straż Graniczna wprowadziła na granicy polsko-słowackiej stałe i doraźne kontrole busów i innych pojazdów mogących przewozić nielegalnych migrantów z tego kierunku – napisał w serwisie X (Twitter).
W związku z nasiloną presją migracyjną szlakiem bałkańskim przez Słowację, Straż Graniczna wprowadziła na granicy polsko-słowackiej stałe i doraźne kontrole busów i innych pojazdów mogących przewozić nielegalnych migrantów z tego kierunku.
— Mariusz Kamiński (@Kaminski_M_) September 26, 2023
Zarówno Polska, jak i Słowacja należą jednak do strefy Schengen. Na przejęciach granicznych między nimi co do zasady nie ma kontroli.
Co to jest strefa Schengen?
To europejski obszar bez kontroli na granicach wewnętrznych. Należą do niego 23 państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Liechtenstein.
Poza strefą znajduje się Irlandia, która skorzystała z możliwości wyłączenia stosowania prawa UE w tym obszarze. Natomiast Bułgaria, Cypr i Rumunia to kraje, które dopiero przystąpią do strefy Schengen, po spełnieniu odpowiednich warunków.
Czytaj też: Europa nie radzi sobie z imigracją? „Deportacja i blokada granic to jedyne rozwiązanie” [WYWIAD]
Wewnątrz strefy zniesiono kontrole graniczne. Pozwala to realizować ideę swobodnego przepływu osób wewnątrz Unii Europejskiej.
Mimo ogólnej zasady braku kontroli, straż graniczna może poprosić o okazanie dokumentów na granicy wewnętrznej lub w jej pobliżu. Musi to być jednak uzasadnione, na przykład informacjami uzyskanymi od policji.
Możliwość swobodnego przemieszczania się nie dotyczy jedynie obywateli państw należących do strefy. Wystarczy posiadanie tak zwanej wizy Schengen, wydanej przez jedno z państw członkowskich. Wizy te wydawane są jednak jedynie w celach pobytu krótkoterminowego lub tranzytu.
Kiedy można przywrócić kontrole graniczne?
Państwa należące do strefy Schengen mają prawo do przywrócenia tymczasowych kontroli na swoich granicach. Jednak może się to stać jedynie w przypadku poważnych zagrożeń dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.
Prawo UE stanowi, że przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych musi być stosowane jako środek ostateczny, w wyjątkowych sytuacjach.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
Mimo tych zastrzeżeń, przypadków tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej było w ostatnich latach sporo. Państwa wprowadzały je w związku z zagrożeniem terrorystycznym czy napływem dużej liczby uchodźców w krótkim czasie w 2015 roku.
Tymczasowo przywracano także kontrolę graniczną na czas trwania takich wydarzeń jak szczyt NATO czy mistrzostwa Europy w piłce nożnej. Podobne decyzje niektóre państwa podejmowały w okresie pandemii koronawirusa.
Unijne przepisy pozwalają na jednostronne tymczasowe wprowadzenie kontroli granicznej. Komisja Europejska może wydać opinię na temat tego, czy była to zasadna decyzja. Nie może jej jednak zawetować.