Od 2026 roku w Polsce ma funkcjonować niezależna od rządu Rada Fiskalna. W Radzie, która ma patrzeć na ręce Ministerstwu Finansów zasiądzie siedem osób wybranych m.in. przez Sejm, prezydenta oraz organizacje pracodawców i związki zawodowe.
Nowa Rada ma być niezależnym organem, którego głównym zadaniem będzie sprawdzanie, czy budżet państwa przygotowywany przez rząd jest zgody z krajowymi i unijnymi regułami. A także został przygotowany na podstawie rzetelnych prognoz gospodarczych. Podobnie Rada ma prześwietlać rządowe średniookresowe plany budżetowe.
Polska jest jak dotąd jedynym krajem Unii Europejskiej, który nie powołał takiej rady. Jej utworzenie wymusza na nas unijna dyrektywa.
Kto zasiądzie w Radzie
Według założeń do projektu ustawy Rada Fiskalna ma liczyć siedem osób.
– Na czele Rady stać będzie Przewodniczący Rady, posiadający jednego zastępcę. Skład Rady będzie wybierany przez zróżnicowany krąg podmiotów, tj. po jednym członku wyznaczonym przez Prezydenta RP, kolegium NIK, sejmową komisję właściwą do spraw budżetu, Ministra Finansów, przedstawicieli organizacji związkowych, przedstawicieli organizacji pracodawców oraz przedstawicieli organizacji jednostek samorządu terytorialnego – czytamy w założeniach do projektu.
Bądź na bieżąco z najważniejszymi informacjami subskrybując nasz codzienny newsletter 300Sekund! Obserwuj nas również w Wiadomościach Google.
Resort finansów chce również, żeby kandydat na członka rady spełniał dodatkowe kryteria. Jednym z nich jest minimum wyższe wykształcenie drugiego stopnia oraz 10 lat doświadczenia w przynajmniej dwóch kategoriach: makroekonomii, finansach publicznych lub zarządzaniu finansami jednostek sektora finansów publicznych.
– Rada będzie więc organem składającym się z ekspertów i praktyków posiadających niezbędne kwalifikacje w dziedzinie finansów publicznych – podało MF w komunikacie.
Czy zajmie się rada
Rada ma oceniać roczne i wieloletnie prognozy makroekonomiczne, przygotowywane przez rząd i używane na potrzeby tworzenia ustawy budżetowej oraz średniookresowych planów budżetowych. Nowa instytucja będzie również sprawdzać, czy budżet i plan średniookresowy są zgodne z krajowymi i unijnymi regułami fiskalnymi.
Do zadań rady będzie też należało opiniowanie wszelkich zmian w ustawie o finansach publicznych.
Ministerstwo Finansów, które przygotowało projekt, traktuje powołanie rady jako element poprawy przejrzystości finansów publicznych. Zdaniem resortu to wzmocni niezależny nadzór nad rządem w sprawach budżetowych, a dzięki działaniu rady sam proces tworzenia budżetu będzie bardziej transparentny.
Jak to wygląda w Europie
Polska wyraźnie odstaje w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej pod względem siły instytucji kontrolujących rząd w dziedzinie finansów publicznych. Mandat Najwyższej Izby Kontroli, która obecnie w polskim systemie prawnym pełni taką rolę, jest w tym zakresie najsłabszy w porównaniu do rad działających w innych krajach UE.
Według Economic Governance and EMU Scrutiny Unit (EGOV), instytucji działającej przy Parlamencie Europejskim, która stworzyła specjalny indeks do pomiaru siły oddziaływania rad w poszczególnych krajach, Polska wypada pod tym względem dramatycznie słabo. Pokazuje to ta mapa:
Najmocniejszą pozycję w UE ma austriacka Fiskalrat. To instytucja niezależna od rządu, jej 15 członków to eksperci w dziedzinie finansów publicznych wybierani na sześcioletnią kadencję, w samym procesie wyboru rząd federalny odgrywa drugorzędną rolę, bo biorą w nim udział też władze lokalne, czy organizacje przedsiębiorców.
Kiedy polska Rada zacznie działać
Zgodnie z założeniami do projektu ustawy rozpoczęcie funkcjonowania Rady planuje się na 2026 r. Do tego czasu zorganizowaniem Biura Rady, zatrudnieniem pracowników i innymi działaniami, które będą niezbędne przed rozpoczęciem działalności będzie zajmować się specjalny Pełnomocnika do spraw organizacji Biura Rady Fiskalnej.
Nie jest możliwe utworzenie Rady w terminie dopuszczającym wpływ na ustawę budżetową na 2025 r. – podkreślają autorzy założeń.
Według zapisu zamieszczonego w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów rząd ma przyjąć projekt ustawy o Radzie Fiskalnej w III kwartale tego roku.
Polecamy:
- Podatek Belki będzie niższy. A jakie są stawki opodatkowania zysków z giełdy w innych krajach? [MAPA]
- Obniżka składki zdrowotnej dla JDG? Polski na to nie stać i ten wykres pokazuje dlaczego
- Tych wydatków nie ma w budżecie. Rząd ma pod górę z finansowaniem kluczowych programów
- Babciowe, czyli nowe świadczenia dla rodziców. Kto, ile i kiedy dostanie? [EXPLAINER]