Zmiany klimatu są szczególnie niebezpieczne dla osób starszych, a tych jest coraz więcej. To wyzwanie nie tylko dla sektora ochrony zdrowia.
To wnioski z raportu „Wpływ zmiany klimatu na zdrowie seniorów” opracowanego przez Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki i HEAL Polska dla Koalicji Klimatycznej.
Już ponad co piąty mieszkaniec Polski ma więcej niż 60 lat. Seniorzy powyżej 75. roku życia stanowią ok. 7 proc. ogółu wszystkich Polek i Polaków. Jednocześnie polscy seniorzy są w gorszym stanie zdrowia niż ich rówieśnicy z innych krajów Unii Europejskiej.
Skutki zmiany klimatu dla seniorów
Wśród skutków zmiany klimatu za najbardziej niebezpieczne dla zdrowia osób starszych należy uznać: wysokie temperatury i spowodowane nimi fale upałów oraz ekstremalne zdarzenia pogodowe, wskazano w raporcie.
– Fale upałów są szczególnie niebezpieczne dla seniorów m.in. dlatego, że często mają oni choroby współistniejące i zażywają wiele leków, co obniża zdolność organizmu do termoregulacji oraz skutkuje większą podatnością na stres cieplny – komentuje prof. dr hab. Bolesław Samoliński w Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, cytowany w komunikacie.
Co więcej, wiele osób starszych ma zaburzenia łaknienia, w związku z czym nie piją wystarczającej ilości płynów. A to prowadzi do odwodnienia organizmu. Występowanie fal upałów przyczynia się do wzrostu umieralności wśród osób starszych. Szczególnie istotny wzrost liczby przedwczesnych zgonów występuje w trakcie pierwszego w danym sezonie okresu bardzo wysokich temperatur, tłumaczy.
Seniorzy silniej odczuwają skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych także dlatego, że wielu z nich nie jest w stanie samodzielnie zapewnić sobie bezpieczeństwa. Zagrożeniem dla tej grupy jest także ograniczony dostęp do pomocy medycznej w trakcie zdarzenia ekstremalnego i po jego zakończeniu. Starsi dorośli są także bardziej narażeni na wystąpienie objawów i urazów psychicznych po zaistnieniu huraganu, powodzi czy gwałtownej burzy.
Potrzebne działania władz
Autorzy raportu podkreślają, że niezbędne są działania na wszystkich poziomach. Należą do nich działania podejmowane przez władze publiczne i przez osoby indywidualne.
– Rolą władz, zarówno rządowych jak i samorządowych, jest przeprowadzenie odpowiednich zmian systemowych, które obniżą ryzyko zdrowotne wynikające ze zmiany klimatu — zaznacza Weronika Michalak, dyrektorka HEAL Polska.
To m.in. konieczność wzmocnienia systemu ochrony zdrowia w Polsce, zwiększenia liczby lekarzy geriatrów, zapewnienia studentom medycyny wiedzy z zakresu skutków zdrowotnych zmiany klimatu. Ale też potrzeba ujęcia tych zagadnień w Narodowym Programie Zdrowia, ustawach o zdrowiu publicznym i o osobach starszych. A także edukacja o tym, jak sami możemy chronić siebie i swoich najbliższych.
O czym musi pamiętać senior
Na poziomie indywidualnym – zarówno samych seniorów, jak i ich opiekunów – niezbędne jest wyrobienie nawyków i zachowań zwiększających własne bezpieczeństwo zdrowotne. To z jednej strony podejmowanie aktywności fizycznej i stosowanie prawidłowej diety.
Z drugiej strony należy pamiętać o konieczności nawadniania organizmu. Także o unikaniu spacerów, gdy istnieje wysokie ryzyko ekstremalnego wydarzenia pogodowego, chronieniu się przed skutkami upału. Stosowanie się do tego typu zaleceń powinno pozwolić na dłuższe zachowanie zdrowia, podkreślają autorzy raportu.
Jednocześnie istnieje konieczność podjęcia działań wyprzedzających spodziewane skutki zmiany klimatu. Chodzi o: instalowanie klimatyzacji w pomieszczeniach, reorganizację stałego lub czasowego pobytu seniorów, dostosowywanie miejsc użyteczności publicznej, w tym urzędów, rozbudowanie opieki zdrowotnej i związanej z nią możliwości monitorowania warunków bytowych oraz stanu zdrowia osób w wieku podeszłym.
Działania na rzecz ochrony klimatu
Przy czym działania adaptacyjne nie przyniosą zadowalających efektów, jeśli nie zostaną podjęte niezbędne kroki na rzecz powstrzymania zmiany klimatu
– Musimy zatrzymać wzrost średniej globalnej temperatury, a w tym celu konieczne jest odejście od paliw kopalnych. Drogą do tego powinny być m.in. poprawa efektywności energetycznej oraz rozwój OZE. Zapewni nam to nie tylko niezależność od importu paliw kopalnych z innych krajów, ale też dostęp do taniej energii. Jest to szczególnie ważne dla osób starszych, często narażonych na ubóstwo energetyczne – podsumowuje prof. Zbigniew Karaczun z SGGW, ekspert Koalicji Klimatycznej.
Oprac. Kamila Wajszczuk