Płatności odroczone (Buy Now, Pay Later, BNPL) to relatywnie nowy sposób płacenia. Dokonując płatności, dostajemy towar od ręki, nie blokując własnych środków. To jednak miecz obosieczny, co wyjaśnia Polski Instytut Ekonomiczny.
W zależności od operatora usługi klient może odroczyć płatność nawet o 54 dni (choć zwykle to 30 dni). Jeśli termin ten zostanie przekroczony, naliczane są odsetki (zwykle ok. 7 proc. w skali roku).
Z tego modelu najczęściej korzystają młodzi
Popularność tego rozwiązania szybko rośnie. Wyniki badań dowodzą, że już blisko 47 proc. Polaków słyszało o BNPL. W zeszłym roku z płatności odroczonych skorzystało 2 proc. kobiet i 3 proc. mężczyzn.
W tym roku ten odsetek wynosi już odpowiednio 3 i 7 proc. osób kupujących w sklepach internetowych. Stanowi to około 5 proc. wszystkich osób kupujących. Ta forma płatności jest najbardziej popularna w najmłodszej grupie wiekowej 18-35 lat (7 proc. wskazań).
Czytaj także: Karty kredytowe podzielą los kaset wideo? Młodzi wolą aplikacje płatnicze
Choć te liczby nie robią jeszcze wielkiego wrażenia, to BNPL jest jednym z najsilniejszych trendów ostatniej dekady. Na przykład Allegro Pay planuje udzielić pożyczek na kwotę 1 mld zł w 2021 roku.
Z kolei trzy firmy, które w 2020 r. umożliwiały BNPL, przeprowadziły 16,1 mln płatności odroczonych. Prostota, neutralizacja niechęci do straty i skłonność do zaniedbywania nietypowych zjawisk to trzy filary, na których bazuje system płatności odroczonych.
Oszukać ludzką psychikę
Jednym z istotnych elementów systemu BNPL jest jego prostota i wynikające z niej pozytywne doświadczenie konsumenta (UX). Zintegrowanie systemu z poszczególnymi sprzedawcami i stronami internetowymi sprawia, że dzięki kilku kliknięciom można kupić wybrany towar. Im łatwiejsze w obsłudze (frictionless) jest rozwiązanie, tym częściej jest wykorzystywane.
Płatności odroczone chronią przed negatywnymi konsekwencjami niechęci do straty, która wiąże się z wydawaniem pieniędzy. Dzięki systemowi BNPL możemy neutralizować tę część naszego systemu poznawczego, jednocześnie dostarczając mu poczucia gratyfikacji płynącej z faktu natychmiastowego nabycia przedmiotu. Istotne jest to, co tu i teraz. Koszty przyszłe mają psychologicznie mniejsze znaczenie niż wtedy, gdy trzeba je ponieść natychmiast.
Czytaj także: Przyszłość e-commerce: sztuczna inteligencja, personalizacja i odroczone płatności
Mamy również tendencje do nieuwzględniania nietypowych wydatków (atypicality neglect), które trzeba ponieść w przyszłości. Brak ich uwzględnienia w momencie dokonywania zakupów metodą BNPL może prowadzić do problemów ze spłatą należności. Już jest to zresztą widoczne na rynkach, na których płatności odroczone są bardziej popularne.
Pułapka na klientów czy innowacja, która odmieni e-commerce?
Z badań wynika, że 43 proc. użytkowników BNPL spóźnia się ze spłatą należności, co w efekcie powoduje naliczanie odsetek. 39 proc. osób korzystających z BNPL nie miało takiej świadomości, kolejne 40 proc. uważa, że nie jest to pożyczka. 26 proc. użytkowników żałowało skorzystania z tej opcji.
Wyniki kolejnego badania wskazują, że niemal 2 na 3 osoby nie kupiłyby danego przedmiotu, gdyby nie był oferowany w BNPL. W Polsce, tak jak w Wielkiej Brytanii, z płatności odroczonych korzystają relatywnie młodsi konsumenci. W niektórych sklepach internetowych BNPL ustawiono jako opcję domyślną.
Ochrona konsumentów na pierwszym miejscu
Eksperci podkreślają konieczność uregulowania płatności odroczonych. Propozycji jest wiele. Zgodnie z jedną z nich należy skoncentrować się na procesie opracowania produktu, który wymagałby poinformowania użytkownika o systemie BNPL i umożliwiał mu podjęcie decyzji opartej na wiedzy oraz ocenę, czy stać go na wybrany towar.
Należy więc zwiększyć ochronę konsumentów, a jednocześnie umożliwić firmom wprowadzanie coraz bardziej innowacyjnych rozwiązań finansowych. BNPL wyraźnie korzysta z osiągnięć nauk behawioralnych. Ochrona konsumentów sięgających po płatności odroczone też musi na nich bazować.
Bezpiecznie czy innowacyjnie: czy odroczone płatności powinny być bardziej regulowane?