Polska jest jednym z niewielu krajów Unii Europejskiej, w których nie występuje ryzyko nierównowagi makroekonomicznej. Polski Instytut Ekonomiczny, publiczny think tank gospodarczy, przeanalizował dane udostępnione przez Komisję Europejską.
Procedura KE opiera się na analizie zestawu 42 wskaźników makroekonomicznych, monitorujących zagrożenia dotyczące rynku pracy, stabilności finansów firm oraz sektora publicznego. Do wskaźników zalicza się np. poziom zatrudnienia, bezrobocie młodych, dług prywatny i publiczny w stosunku do PKB.
KE niepokoi stan unijnej makroekonomii
Nierównowagi makroekonomiczne występują w większości państw UE: w Chorwacji, na Cyprze, we Francji, Niemczech, Grecji, Irlandii, we Włoszech, Niderlandach, Portugalii, Rumunii, Hiszpanii i Szwecji. Ryzyko bańki cenowej na rynku mieszkaniowym istnieje na Słowacji, w Danii i Luksemburgu.
KE zauważyła spadającą konkurencyjność międzynarodową w Czechach i pogarszający się stan finansów publicznych na Węgrzech. Nie umknął jej także wzrost zadłużenia sektora prywatnego na Malcie.
Polskie problemy na tle krajów V4
Komisja Europejska sygnalizuje umiarkowane ryzyko przegrzania rynku pracy oraz rynku nieruchomości w Polsce. Realny wzrost cen mieszkań po wyłączeniu inflacji przekraczał próg ostrożnościowy (poziom 6 proc.) o 1,1 pkt. proc. Podobnie roczny wzrost kosztów pracy był o 0,3 pkt. wyższy od przyjętego progu ostrzegawczego (12 proc.).
Jak widać na poniższym wykresie, systematycznym problemem jest również głęboki deficyt w międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto (-44,5 proc. PKB). Jego bezpośrednim następstwem jest m.in. wstrzymywanie się przez agencje ratingowe z podwyżką oceny Polski.
Według KE, w Grupie Wyszehradzkiej najwięcej nierównowag występuje na Węgrzech (5 z 14 głównych wskaźników) i Słowacji (4). W Czechach odnotowano tylko jedną. Największe obawy KE dotyczą wysokiego ryzyka niestabilności kursu walutowego oraz tempa wzrostu zobowiązań sektora finansowego na Węgrzech.
Nierówności rosną na południu Europy
W państwach unijnych najbardziej zagrożone jest południe – Hiszpania (7 z 14 głównych wskaźników), Grecja (6) oraz Portugalia (6).
Problemy dotyczą m.in. deficytu salda rachunku obrotów bieżących oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto. Oprócz tego kraje te zmagają się z wysokim długiem publicznym i bezrobociem oraz spadkiem znaczenia tych państw w eksporcie światowym.
Najbardziej powszechnym problemem w państwach UE jest nierównowaga na rynku mieszkaniowym. Dynamika cen mieszkań w 2020 r. przekroczyła tempo wzrostu dochodów we wszystkich krajach (poza Łotwą, Cyprem i Irlandią).
W Grecji ponad 36 proc. ludności wydaje na utrzymanie mieszkania ponad 40 proc. dochodów do dyspozycji. W 14 krajach zakup mieszkania o powierzchni 100 m2 wymaga 10 lat pracy przy przeciętnych dochodach.