Po 123 latach zaborów, odzyskując niepodległość, Polska była biedniejsza niż duża część Europy. W święto 11 listopada przypominamy, jak wyglądał PKB w II Rzeczpospolitej w porównaniu z innymi krajami.
Dziś Narodowe Święto Niepodległości. Dzień upamiętnia odzyskanie przez Polskę niepodległości po 123 latach zaborów. Z tej okazji postanowiliśmy sprawdzić, jak wyglądała polska gospodarka na tle innych krajów Europy. Szczególnie, jak II RP wypadła w porównaniu do sąsiednich państw.
W tym celu posłużyliśmy się danymi międzynarodowego projektu historycznego Maddison Project.
Co ominęło Polskę, czyli punkt startu
Polska pod zaborami spędziła cały XIX wiek, czyli okres, w którym światowej gospodarce doszło do rewolucyjnych zmian. W XIX wieku upadł feudalizm, wybuchła rewolucja przemysłowa. To wtedy nabierały tempa procesy, które są naszą codziennością, jak dominacja wolnego rynku, rozwój przemysłu i rynków finansowych.
W czasie, gdy Polska pozostawała pod zaborami kształtował się rynek finansowy. Największa europejska giełda, London Stock Exchange, otworzyła się w 1801 roku. To oznacza, że gdy Polska dopiero odzyskiwała niepodległość i stawała przed wyzwaniem stworzenia własnej gospodarki rynkowej, londyński parkiet funkcjonował już ponad wiek.
Polska weszła więc w niepodległość z dużym cywilizacyjnym zapóźnieniem, a okres gospodarczego nadrabiania strat też nie był łatwy. Bo przypadł chociażby na lata Wielkiego Kryzysu. Krach na amerykańskiej giełdzie mocno odbił się także na Europie.
Mimo to odzyskanie niepodległości zapoczątkowało okres szybkiego doganiania świata. Tak wynika z zestawienia szacunków gospodarczych międzynarodowego projektu Maddison Project. Jak według tych danych wypadała Polska tuż po osiągnięciu niepodległości i w okresie dwudziestolecia międzywojennego?
PKB tuż po wojnie
Jak wyglądał poziom życia na terenie Polski u schyłku zaborów? Tu niestety nie ma pełnych danych.
Ale można porównać polskie PKB per capita w roku 1913, czyli rok przed wybuchem I wojny światowej i to z 1920 roku, czyli krótko po odzyskaniu niepodległości. Według informacji zebranych przez Maddison Project w 1913 roku było to niecałe 2800 dolarów. W 1920 już 3000 dolarów.
Dla porównania, PKB na osobę w Niemczech wynosiło w tych latach odpowiednio 5815 dolarów przed wojną i 4457 dolarów w 1920 roku. Z kolei w Czechosłowacji, a więc państwie, które podobnie jak Polska uzyskało niepodległość w 1918 roku, odpowiednio 3341 dolarów w 1913 roku i 3081 dolarów po wojnie.
Co to oznacza? Majątek mieszkańców ówczesnej Polski był mniejszy, niż mieszkańców Niemiec. Ale szybko się zwiększał. A sąsiadów z Czechosłowacji pod względem PKB per capita udało się dogonić zaraz po odzyskaniu suwerenności.
Po Wielkim Kryzysie
Bogacenie się Polaków trwało do co najmniej do 1929 roku, a więc do czasu wybuchu Wielkiego Kryzysu. Wtedy PKB na głowę mieszkańca wynosiło w Polsce około 3374 dolarów. Ale trzeba też przyznać, że zarówno Czechosłowacja, jak i porównywane często z Polską Węgry wyraźnie nam w tym wyścigu odjechały. Pokazuje to wykres poniżej, sporządzony na podstawie danych Maddison Project.
Jednak biorąc pod uwagę, z jakiego punktu startował kraj, odzyskując suwerenność po 123 latach, polska gospodarka odniosła duży sukces. Po Wielkim Kryzysie zaczęła ponownie rosnąć od 1936 roku. Najwyższy poziom PKB w porównaniu z 1913 rokiem Polska osiągnęła w 1938 roku. Z PKB per capita na poziomie 3478 dolarów, nasz produkt krajowy brutto stanowił 125 procent tego, co przed I wojną światową.
Na koniec okresu międzywojennego, w 1938 roku, Polska miała PKB per capita wyższy niż Hiszpania czy Portugalia. Wśród krajów regionu prześcigały nas jednak Węgry i Czechosłowacja.
To, jak odbudowywały się europejskie gospodarki po Wielkim Kryzysie, prezentuje poniższy interaktywny wykres. Uwzględniono w nim wszystkie kraje, dla których Maddison Project dysponuje pełnymi danymi za okres 1929-1938 roku.
Dane zaczerpnięte do artykułu pochodzą z bazy danych Maddison Project:
Maddison Project Database, version 2020. Bolt, Jutta and Jan Luiten van Zanden (2020), “Maddison style estimates of the evolution of the world economy. A new 2020 update ”.
Wartości przyjęte przez naukowców są podawane w dolarze międzynarodowym według kursu z 2011 roku. Dolar międzynarodowy to umowna waluta stworzona na bazie dolara amerykańskiego, służąca do wyrażania realnego poziomu PKB i jego składowych. Służy do wyeliminowania wpływu różnic w poziomach cen między państwami lub innymi jednostkami terytorialnymi, tak, aby można było porównywać je między sobą.
Polecamy też:
- Od zmierzchu kolonializmu do Brexitu. Najważniejsze wydarzenia panowania Elżbiety II
- Czy Potop szwedzki naprawdę zrujnował Rzeczpospolitą? Wywiad z dr Katarzyną Wagner
- Polska awansuje w rankingu rozwoju społecznego ONZ. Ale do Skandynawii nam daleko
- „Moje pokolenie patrzy na PRL bez emocjonalnych przepięć”. Wywiad z ekonomistą Janem Zygmuntowskim
- Jacy byliśmy, kim dziś jesteśmy. Pięć wykresów pokazujących, jak zmieniała się Polska
- Jak Polska powinna o sobie opowiadać, aby G20 ją przyjęło. Wywiad z Aleksandrem Siemaszko