Od 2024 roku budżet państwa przejmie finansowanie wydatków, na które dziś pieniądze przeznacza tzw. fundusz covidowy działający w Banku Gospodarstwa Krajowego. W zamian jednak rząd przymierza się do zmian w regule wydatkowej tak, by wyłączyć z niej wydatki na wojsko.
Zapowiedzi zmian można znaleźć w najnowszym Wieloletnim Planie Finansowym Państwa. We wtorek 25 kwietnia przyjął go rząd. A o szczegółowych prognozach, jakie zawiera WPF, pisaliśmy tutaj.
Koniec chowania wydatków
W WPF, który jest jednocześnie aktualizacją programu konwergencji, wysyłaną przez rząd co roku Komisji Europejskiej, czytamy, że od przyszłego roku planowane jest przejęcie przez budżet państwa finansowania „zadań realizowanych przez Fundusz Przeciwdziałania Covid-19”.
Zobacz: Tak budżet obrasta w agencje i fundusze. Od 2010 r. ich liczba wzrosła już dwuipółkrotnie
Fundusz Przeciwdziałania Covid-19, zwany też funduszem covidowym, został utworzony na początku pandemii w 2020 roku. Początkowo jego zadaniem było finansowanie walki z pandemią i jej skutkami. By robić to bezpiecznie z punktu widzenia konstytucyjnego progu dla państwowego długu publicznego, fundusz covidowy ustawowo wyłączono z sektora finansów publicznych. Dzięki temu dług, jaki w jego imieniu zaciągał BGK, nie zaliczał się do długu publicznego obliczanego według metodologii krajowej.
Ale w ostatnich miesiącach pieniądze z funduszu szły na cele dość luźno związane ze skutakmi Covid-19. Z jego puli finansowano na przykład wypłaty dodatków węglowych.
Teraz rząd deklaruje zerwanie z tą praktyką już od przyszłego roku. Jak podaje WPF jest to zbieżne z celem reformy ram budżetowych w Krajowym Planie Odbudowy oraz postulatami Komisji Europejskiej. KE nawoływała już wcześniej do zwiększenia transparentności i efektywności finansów publicznych.
Czytaj też: Duże zwroty z PIT wyssały pieniądze z budżetu. Tyle kosztuje obniżka podatków
– W praktyce działanie to oznaczać będzie, że na rzecz tego funduszu nie będzie już zaciągany dług. Równocześnie planuje się ograniczenie możliwości nieodpłatnego przekazywania skarbowych papierów wartościowych funduszom umiejscowionym w BGK oraz wprowadzenie obowiązku przyjmowania w depozyt przez Ministra Finansów wolnych środków wyżej wymienionych funduszy – napisało Ministerstwo Finansów w WPF.
Plany funduszy BGK w budżecie
MF zakłada, że zaprzestanie zaciągania nowego długu przez fundusz covidowy spowoduje „zwiększenie efektywności finansowania potrzeb pożyczkowych państwa, jak również stopniowe zmniejszanie różnicy między długiem publicznym według krajowej i unijnej definicji”. Choć nie stanie się to od razu: resort finansów zakłada, że będzie to proces stopniowy „w miarę refinansowania z budżetu państwa przypadającego do wykupu długu funduszy w BGK”.
Mapa wydatków budżetowych. Zobacz, na co rząd chce wydać miliardy [GRAFIKA INTERAKTYWNA]
– Cały proces będzie odbywał się w sposób stopniowy, tak aby nie doszło do szybkiego wzrostu długu wg metodyki krajowej i tym samym do zbytniego zbliżenia się do limitów wynikających z krajowych ram fiskalnych, co mogłoby znacząco ograniczyć elastyczność w finansach publicznych w sytuacjach kryzysowych – napisano w WPF.
Jak duża jest obecnie różnica między państwowym długiem publicznym (PDP) liczonym metodą krajową, a długiem sektora general govermnent obliczonym metodologią unijną, pokazuje ten wykres:
Na tym nie koniec. Resort finansów zapowiada też poszerzenie uzasadnienia projektu ustawy budżetowej. Mają się w niej znajdować też plany finansowe „funduszy utworzonych, powierzonych lub przekazanych BGK na podstawie odrębnych ustaw”. Co więcej, w sprawozdaniach z wykonania budżetu będą omówienia wykonania tychże planów finansowych. Wszystko „w celu zwiększenia transparentności finansów publicznych”.
Dziś plany finansowe tych funduszy nie są publikowane, podobnie jak sprawozdania z wykonania tych planów.
Reguła wydatkowa do zmiany
Ale jest i druga strona tego medalu. MF przymierza się do zmian w stabilizującej regule wydatkowej (SRW). Reguła to wzór na podstawie którego ministerstwo co roku wylicza pułap dopuszczalnych wydatków państwa.
Już w dniu przyjęcia przez rząd WPF-u prace nad taką zmianą zapowiadał główny ekonomista Ministerstwa Finansów Łukasz Czernicki. Jak mówił, reguła w swoich standardowym kształcie jest zbyt restrykcyjna i jej zastosowanie doprowadziłoby do tego, że w 2024 r. budżet musiałby mieć nadwyżkę. Co oznacza, że trzeba by ciąć radykalnie wydatki, albo podnosić podatki.
Nadwyżka w budżecie tylko na papierze. Oto wydatki funduszu covidowego
Jak więc MF chce zmienić regułę? Przepis nie jest podany wprost. Ale z treści WPF można wywnioskować, że kierunek SRW będzie zbieżny z polskimi postulatami zgłoszonymi w czasie konsultowania zmian w fiskalnych regułach dla całej UE. Polska jeszcze przed atakiem Rosji na Ukrainę chciała, żeby nie zaliczać do nich wydatków na wojsko.
– Obecnie rozważane jest szczególne traktowanie ponadprzeciętnych wydatków militarnych względem krajów UE/NATO. Wynika to z potrzeby dostosowania SRW do obecnej sytuacji geopolitycznej wywołanej agresją Rosji na Ukrainę – czytamy w WPF
– Rozbudowa potencjału obronnego wymaga ponadprzeciętnych nakładów na cele obronne, które w warunkach aktualnego kształtu SRW zmniejszałyby znacząco przestrzeń wydatkową. Aby te wydatki nie miały negatywnego wpływu na inne obszary działalności państwa, konieczne jest odpowiednie dostosowanie SRW. Brak ww. zmiany w SRW spowodowałby głęboką, skokową konsolidację, zagrażającą stabilności makroekonomicznej – stwierdza MF w dokumencie.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
Resort przypomina również, że przegląd działania reguły to jeden z kamieni milowych KPO. Szczegółowe wnioski z przeglądu, również te dotyczące zakresu reguły, mają być opublikowane najpóźniej w I kwartale 2025 roku.