Narodowy Bank Polski prognozuje, że banki będą musiały tworzyć dodatkowe rezerwy na ryzyko prawne związane z kredytami frankowymi, co może ograniczyć ich zdolność do kredytowania gospodarki. Koszty związane z tworzeniem rezerw mogą wynosić nawet do 50 mld zł.
Narodowy Bank Polski wskazał w „Raporcie o stabilności systemu finansowego” koszty, które mogą wyniknąć z ryzyka prawnego związanego z kredytami hipotecznymi udzielanymi w walutach obcych. Bankowcy uważają, że należy spodziewać się kontynuacji procesu dalszego wzrostu rezerw, których wartość na koniec 2022 r. wynosiła ok. 37 mld zł.
Obciążenie banków nie zwiększy się
Bank centralny ocenia, że gdyby wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie C-520/21 dotyczącej korzystania z kapitału po unieważnieniu umowy kredytowej kredytów w CHF okazał się zgodny z opinią rzecznika generalnego TSUE, to może to oznaczać konieczność dalszego zwiększenia tempa tworzenia rezerw, nie zmienia to jednak zasadniczo sytuacji w zakresie skali obciążenia banków z tego tytułu.
Zobacz też: Kredyty hipoteczne odbijają się od dna. Rynek czeka na Pierwsze Mieszkanie
– Liczba spraw sądowych (dotychczas ponad 111 tys.) ciągle rośnie, a wraz z nią potencjalne straty. Ugody zawierane pomiędzy bankami i kredytobiorcami w celu pozasądowego rozwiązania sporów umożliwiają bankom lepsze zarządzanie ponoszonymi kosztami, ale można spodziewać się wzrostu kosztów ich zawierania – podkreślono w raporcie.
Narodowy Bank Polski wskazuje, że proces tworzenia rezerw był do tej pory rozłożony w czasie i należy spodziewać się, że takim pozostanie, co powinno pozwolić bankom na zarządzenie tym ryzykiem. Część banków już obecnie konserwatywnie zakładała brak możliwości otrzymania wynagrodzenia za kapitał. Jednak na tempo zawiązywania rezerw będą mieć wpływ decyzje odnośnie do sposobu rozpoznania potencjalnych strat po orzeczeniu TSUE i sposób podejścia krajowych sądów do rozstrzygania kwestii dodatkowych świadczeń dla kredytobiorcy.
Banki zgromadziły kapitał
NBP ocenia, że obecnie poziomy kapitału w sektorze bankowym są na tyle wysokie, że stabilność systemu finansowego nie będzie zagrożona nawet w obliczu znacznych dodatkowych kosztów wynikających z realizacji skrajnie niekorzystnych scenariuszy.
– Tym niemniej istnieje istotne prawdopodobieństwo, że wielkość nadwyżek kapitałowych ponad wymogi regulacyjne w całym sektorze może ulec ograniczeniu w najbliższych kwartałach, a w niektórych instytucjach mogą pojawić się niedobory kapitału. Możliwe wystąpienie zjawiska obniżenia się nadwyżek kapitałowych lub niedobór kapitału w niektórych bankach mogą ograniczyć zdolność części banków do kredytowania gospodarki – czytamy w raporcie.
Bankowcy wyjaśniają, że głównym powodem spadku nadwyżek kapitałowych będą znaczne obciążenia wyników finansowych banków. Przede wszystkim wynika to z odpisów na ryzyko prawne kredytów walutowych, które ograniczając dochody banków, utrudniałyby im tworzenie nowych niezbędnych zasobów kapitału.
Ryzyko prawne wyzwaniem w kolejnych latach
Zdaniem analityków ryzyko prawne walutowych kredytów mieszkaniowych będzie pozostawać jednym z ważniejszych czynników kształtujących sytuację banków w kolejnych latach.
– Skala dodatkowych rezerw może wahać się od ok. 40 mld zł – przy przewadze ugód, do około 50 mld zł – przy przewadze spraw sądowych. Można szacować, że 5-punktowy wzrost udziału spraw sądowych w proporcji ugód i sporów sądowych zwiększa potrzeby tworzenia rezerw średnio o ok. 1,5 mld zł. Szacunki te opierają się na założeniu całkowitej eliminacji ryzyka prawnego związanego z wciąż spłacanymi – podają specjaliści z banku centralnego.
NBP ocenia, że banki posiadające portfele walutowych kredytów mieszkaniowych systematycznie zwiększają wartość rezerw na pokrycie związanego z nimi ryzyka prawnego.
Na koniec grudnia 2022 r. zakumulowane rezerwy, zawiązane głównie na aktywne umowy kredytowe, stanowiły średnio około 45 proc. wartości kredytów w CHF. Większość banków dysponowało również kapitałami na pokrycie wymogu z tytułu wyższej wagi ryzyka przypisanej do kredytów walutowych (150 proc.), jak i dodatkowego regulacyjnego wymogu kapitałowego w ramach filara II (P2R).
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
Narodowy Bank Polski zauważa również, że koszty banków związane z tworzeniem rezerw na ryzyko prawne wzrosną, zarówno ze względu na rosnącą liczbę spraw sądowych, jak i konieczność zmiany parametrów modeli dotyczących przewidywanych kosztów ugód.
– Banki będą musiały m.in. zrewidować założenia dotyczące prawdopodobieństwa zasądzenia na ich rzecz wynagrodzenia za korzystnie przez klienta z kapitału w przypadku orzeczenia przez sąd unieważnienia umowy kredytowej. Niewiadomym pozostaje natomiast tempo tworzenia dalszych rezerw, choć można spodziewać się jego przyspieszenia i większego obciążenia wyników finansowych niż do tej pory – przewidują bankowi analitycy.