Małe przychody podatkowe z PIT, niewielkie wydatki rządowe i niska stopa opodatkowania w przypadku osób zarabiających wielokrotność przeciętnego wynagrodzenia, ale też intensywne wspieranie mniej zamożnych rodzin – to cechy, które charakteryzują polski system podatkowy. Widać je wyraźnie po zestawieniu naszego kraju z innymi unijnymi państwami.
Polski Instytut Ekonomiczny przyjrzał się podatkom zarówno w naszym kraju, jak i w państwach należących do Unii Europejskiej.
Przychody z PIT i VAT
Z najnowszego raportu PIE wynika, że przychody podatkowe z PIT w Polsce są małe w porównaniu do rozwiniętych państw unijnych. W 2021 r. stanowiły one w naszym kraju około 5,4 proc. PKB, co było 7. najmniejszym wynikiem spośród państw, które udostępniają dane.
Dla porównania w gospodarkach skandynawskich wielkości te były ponad dwukrotnie większe. Eksperci tłumaczą, że wysokie przychody PIT w państwach skandynawskich często są związane finansowaniem służby zdrowia bezpośrednio z tego podatku, zamiast ze składki zdrowotnej.
Z kolei przychody z VAT w Polsce są większe na tle państw UE, chociaż różnice nie są znaczne. Wysokość wydatków w relacji do PKB w 2021 r. sięgnęła 8,6 proc. – to o 1 punkt procentowy więcej w porównaniu do średniej unijnej.
Wydatki centralne i lokalne
W porównaniu z państwami unijnymi wydajemy niewielkie środki na szczeblu centralnym. Wydatki rządowe w 2022 r. stanowiły 25,2 proc. PKB, to o prawie 7 pkt. proc. mniej w porównaniu do średniej unijnej. Także rozmiar w skali sektora publicznego jest umiarkowany – w Polsce to 58 proc. wydatków, podczas gdy w Unii Europejskiej – 64 proc.
Z drugiej strony w naszym kraju dużą część wydatków publicznych na tle państw UE generują jednostki samorządu terytorialnego. W 2022 r. wydatki tego sektora stanowiły około 13,7 proc. PKB, co odpowiadało 31 proc. łącznej kwoty dla sektora finansów publicznych. Najmniejszy udział samorządów w ogólnym udziale wydatków jest odnotowywany w niewielkich krajach, tj. na Malcie oraz Cyprze. Tu wydatki lokalne stanowią jedynie 0,4 proc. i 1,4 proc. łącznych wydatków rządowych.
Zobacz też: Właściciele nieużywanych mieszkań zapłacą. Trwają prace nad nowym podatkiem
– W Polsce stosunkowo małe nakłady towarzyszą Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych. Dane Eurostatu wskazują, że wydatki w tym sektorze sięgają 15,5 proc. PKB, podczas gdy średnia unijna to 18,4 proc. Należy podkreślić jednak, że funkcjonowanie tego filara jest bardzo zróżnicowane między państwami – w Danii, Szwecji, Irlandii czy Czechach nakłady nie przekraczają 10 proc. PKB. Z kolei w państwach strefy euro wielkości zazwyczaj przekraczają 20 proc., z największym wynikiem we Francji – czytamy w raporcie Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
Natomiast składki na ubezpieczenia społeczne są w Polsce zbliżone do średniej unijnej. W 2021 r. odpowiadały za 14 proc., podczas gdy średnia UE to 14,3 proc.
Mamy mniej progów podatkowych
Analitycy z PIE podkreślają również, że system podatkowy Polski wciąż cechuje się małym progresem na tle rozwiniętych państw Unii Europejskiej. Zdecydowanie niższa jest stopa opodatkowania w przypadku osób zarabiających wielokrotność przeciętnego wynagrodzenia. Jak tłumaczą eksperci, przyczyn tego zjawiska można szukać bezpośrednio w konstrukcji opodatkowania – po pierwsze liczba progów podatkowych uwzględnionych w PIT jest dużo mniejsza niż w Niemczech, Francji czy Włoszech, podczas gdy w każdej z głównych gospodarek funkcjonuje 5 progów, w Polsce są tylko dwa. Jednak, jak zaznaczają ekonomiści, mniejsza liczba progów podatkowych jest jednak typowa dla państw Europy Środkowej – w większości krajów regionu występuje wyłącznie jedna stawka podatkowa.
Również wysokość maksymalnych stawek podatkowych jest u nas mniejsza w stosunku do państw strefy euro.
– Należy jednak zauważyć, że podobna albo nawet niższa skala opodatkowania występuje w państwach skandynawskich, które cechują się wysokimi przychodami z PIT. Prawdopodobnie jest to związane z większą szczelnością systemu (nierozwiązanym problemem w Polsce wciąż jest możliwość zmniejszania opodatkowania z powodu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej) – podkreślają autorzy raportu.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
Polski system podatkowy intensywnie wspiera mniej zamożne rodziny. Dane Eurostatu wskazują, że w Polsce i Czechach – jako jedynych dwóch państwach UE – rodzina z dwójką dzieci, w której łączne zarobki równe są średniemu wynagrodzeniu, efektywnie nie płaci podatków. Stopa opodatkowania wynosi kolejno -2,5 oraz -3,4 proc.
Takie rodziny są beneficjentami transferów od państwa, tzn. otrzymują większe kwoty niż płacą w podatkach. W przypadku większości państw Unii Europejskiej stopa opodatkowania jest dużo większa – widoczne różnice obejmują m.in. włączanie transferów do podstawy opodatkowania na zachodzie Europy.
Polecamy również:
- Miasta podwyższają podatki od nieruchomości. Nawet kilkunastoprocentowy wzrost
- Podatki w 2023 roku. Przypominamy najważniejsze zmiany [EXPLAINER]
- Jak dobrze rozliczyć podatki w 2023 r. O tym przedsiębiorca powinien pamiętać [EXPLAINER]
- Będą podatki od niezamieszkanych lokali. Rząd chce ograniczyć liczbę pustostanów