Unia Pracy złożyła petycję do Parlamentu Europejskiego w sprawie wzmocnienia ochrony praw pracowniczych w kontekście rosnącego wykorzystania sztucznej inteligencji. Dokument ma charakter uzupełniający wobec obowiązującego już prawa, w tym AI Act i dyrektywy o pracy platformowej, i dotyczy wypracowania minimalnych standardów zarządzania algorytmicznego w miejscach pracy poza platformami.
Od 2 sierpnia 2025 roku zaczynają obowiązywać przepisy AI Act dotyczące modeli ogólnego przeznaczenia. W 2024 roku przyjęto dyrektywę wzmacniającą przejrzystość i nadzór człowieka w pracy platformowej. Jednak, jak wskazuje Unia Pracy, poza platformami brakuje praktycznych standardów regulujących wykorzystanie AI w typowych miejscach pracy. Chodzi tu o biura, sklepy czy fabryki. Petycja ma wypełnić tę lukę i uzupełnić istniejące prawo.
Minimum standardów dla pracowników
Petycja zakłada ustanowienie europejskiego minimum obejmującego informowanie pracowników o stosowanych systemach AI, prawo do wyjaśnienia i skutecznego odwołania od decyzji podejmowanych automatycznie oraz obowiązek oceny ryzyk BHP – w tym psychospołecznych – przed wdrożeniem nowych technologii. Postulowane jest także przygotowanie wytycznych Komisji Europejskiej dla organów krajowych, takich jak inspekcje pracy czy urzędy ochrony danych, aby zapewnić spójne egzekwowanie przepisów.
– Chcemy, aby transformacja cyfrowa nie odbywała się kosztem godności i bezpieczeństwa ludzi pracy. Petycja ma charakter europejski i uzupełnia istniejące prawo tak, by AI w miejscu pracy była transparentna, pod kontrolą człowieka i bezpieczna – mówi dr Michał Peno z Zarządu Krajowego Unii Pracy.
Wsparcie dla MŚP i monitoring skutków
Ważnym elementem wniosku jest stworzenie pakietu wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw. Miałby on obejmować proste checklisty zgodności, wzorcowe klauzule informacyjne oraz materiały szkoleniowe przygotowane przystępnym językiem. Unia Pracy proponuje również, by instytucje unijne – Eurofound i CEDEFOP – prowadziły stały monitoring wpływu AI na zatrudnienie i publikowały raporty dotyczące skutków dla różnych grup zawodowych.
Organizacja tłumaczy, że proponowana petycja nie jest zakazem stosowania sztucznej inteligencji w biznesie. Przykładowo, grafik układa algorytm i „ucina” godziny części zespołu. Po wprowadzeniu postulowanych zmian pracownicy wiedzieliby, jaki system to robi i jakie zasady stosuje, a ponadto mogliby poprosić o wyjaśnienie i odwołać się do człowieka. Natomiast firma z góry wiedziałaby, jakie jest ryzyko przeciążenia czy dyskryminacji i miałaby plan, jak temu przeciwdziałać.
Jak poprzeć wniosek?
Jak argumentuje Unia Pracy, bez zmiany praktyki organizacyjnej sztuczna inteligencja może zwiększać stres, błędy i poczucie niesprawiedliwości wśród pracowników. Dlatego organizacja planuje przygotować pakiet informacyjny dla pracowników, by korzystanie z AI w pracy było przejrzyste i bezpieczne.
Petycję można poprzeć poprzez portal PETI Parlamentu Europejskiego. Komisja Petycji zdecyduje o dalszych krokach, które mogą obejmować rezolucję, wytyczne Komisji Europejskiej czy prace legislacyjne nad nową dyrektywą.