Spośród ośmiu państw Europy Środkowej, które wstąpiły do UE w 2004 roku, Polska i Litwa odniosły największe korzyści z członkostwa. Wciąż istnieją obszary, takie jak ochrona zdrowia i innowacyjność, w których kraje regionu mają wiele do nadrobienia.
Analitycy PIE przeanalizowali wpływ dołączenia do UE na gospodarki wszystkich tych państw. Wnioski przedstawiono w raporcie „Wielkie rozszerzenie. 20 lat członkostwa Europy Środkowej w UE”.
– Osiem państw regionu (Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry) łącznie osiągnęło wzrost PKB PPP per capita o 27 proc. wyższy niż w scenariuszu kontrfaktycznym, tj. gdyby nie wstąpiły do UE. Relatywnie największe zyski z członkostwa osiągnęły Litwa i Polska, a najmniejsze – Estonia i Słowenia, które silnie odczuły koszty kryzysu finansowego w Europie – czytamy w raporcie.
Polska, Słowacja i Litwa były liderami wzrostu gospodarczego w latach 2004-2022 wśród ośmiu badanych państw. Ich udział w gospodarce unijnej zwiększył się z 6 do 8,5 proc. z tym okresie.
Napływ inwestycji, wzrost eksportu
Członkostwo w UE przyniosło napływ inwestycji zagranicznych, doprowadziło do pięciokrotnego wzrostu wartości eksportu towarowego i zwiększyło poziom jego zaawansowania.
Państwa Europy Środkowej stały się istotnymi eksporterami do innych państw UE, a dzięki pośredniemu eksportowi – na rynki całego świata. W każdym dolarze wartości eksportu ośmiu państw aż 63 centy były generowane wewnątrz ich gospodarek, podaje PIE.
Czytaj też: Kontrowersyjna dyrektywa budynkowa. To trzeba wiedzieć o nowych przepisach UE [EXPLAINER]
Region zwiększył też złożoność eksportu. Między innymi wzrosło zaawansowanie technologiczne produktów.
– Awans mógłby być jednak bardziej znaczący. Rozwój regionów, których większość w 2022 r. wciąż pozostawała poniżej progu 75 proc. średniej unijnej, wskazuje że ten niesamowity postęp wciąż nie pozwolił w większej mierze zbliżyć się do poziomu rozwoju Europy Zachodniej – czytamy dalej.
Niewystarczające postępy
Ekonomiści zwracają szczególną uwagę na niewystarczające postępy w innowacyjności i udział w badaniach naukowych. Tylko niecałe 5 proc. środków z Funduszy Europejskich na te cele trafiło do państw Europy Środkowej. Odsetek absolwentów kierunków ścisłych (nauka, technologie, inżynieria, matematyka) był w 2022 r. niższy w każdym z ośmiu państw niż średnio wśród wszystkich 27 państw członkowskich.
Jednocześnie wśród ośmiu państw są liderzy cyfrowego wzrostu – Estonia i Łotwa. Powszechne są innowacyjne rozwiązaniami w ramach e-administracji. Transformacja cyfrowa przebiegała w Europie Środkowej w tempie zbliżonym do średniej dla UE. Wartość dodana generowana w sektorze usług IT w latach 2008–2021 podwoiła się, wskazano.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
– Pozytywnym działaniem jest przełożenie tego sukcesu gospodarczego na sukces społeczny. Zagrożenie ubóstwem spadło poniżej średniej unijnej w pięciu z ośmiu analizowanych państw członkowskich, percepcja korupcji znacząco zmalała wszędzie poza dwoma przypadkami, znaczącej poprawie uległ też poziom życia na wsi. Państwa awansowały w powszechnie wykorzystywanym mierniku poziomu jakości życia – indeksie rozwoju ludzkiego (Human Development Index, HDI) – piszą także autorzy raportu.
Zmiany społeczno-ekonomiczne
Piętą achillesową jest ochrona zdrowia, na którą państwa regionu wydają mniej niż inne kraje EU. Szczególnie niski udział tych wydatków w stosunku do PKB odnotowuje Polska.
Natomiast ochrona środowiska i klimatu dzięki polityce unijnej stała się jednym z istotnych elementów polityk publicznych prowadzonych przez państwa regionu. Redukcja emisji gazów cieplarnianych przewyższyła tempo redukcji w całej UE. Poprawiła się jakość powietrza. Podwoił się też teren obszarów chronionych w Europie Środkowej.
– Dwie dekady przyniosły ogromne przemiany społeczno-ekonomiczne w regionie. Jednocześnie obraz tej transformacji ukazuje łatwo dostrzegalny cel na kolejne dwie dekady. Europa Środkowa powinna utrzymać tempo w niwelowaniu luki dochodowej z Europą Zachodnią – podsumowuje PIE.
Zdaniem ekonomistów, potrzebne są działania jakościowe, które zwiększą potencjał region, jeśli chodzi o poziom życia, potencjał naukowo-technologiczny czy najnowocześniejsze sektory gospodarki.
Oprac. Kamila Wajszczuk