Już 1 października 2025 roku w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny. Obejmie on trzy rodzaje opakowań: butelki PET do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra oraz szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Choć nowy system ma przyczynić się do zwiększenia odzysku opakowań i ochrony środowiska, jego wdrożenie budzi poważne wątpliwości podatkowe i organizacyjne.
Kaucja wraca do klienta, ale kto zapłaci podatek?
W systemie kaucyjnym klienci będą płacić kaucję przy zakupie napoju: 1 zł za butelkę szklaną wielokrotnego użytku oraz 50 gr za butelkę PET lub puszkę. Zwrot będzie możliwy bez paragonu, ale tylko dla opakowań oznaczonych logiem systemu. Wszystkie sklepy, niezależnie od powierzchni, będą pobierać kaucję, natomiast tylko te powyżej 200 m² będą zobowiązane do przyjmowania zwrotów.
Jak wyjaśnia Marek Przybylski, doradca podatkowy i radca prawny z MDDP, największe kontrowersje dotyczą rozliczania VAT-u od niezwróconych opakowań.
– Na koniec każdego roku producenci napojów będą musieli policzyć, ile napojów wprowadzili na rynek, ile opakowań pustych wróciło i od tej różnicy obliczyć VAT od sprzedaży – tłumaczy ekspert.
To oznacza, że producenci zapłacą podatek od niezwróconych opakowań, a kwoty kaucji będą musieli przekazać operatorom, nie mając jednocześnie pokrycia w rzeczywistej sprzedaży.
Operatorzy, umowy i brak czasu
System kaucyjny w Polsce będzie tworzony przez operatorów kaucyjnych, którzy będą odpowiadać za zbieranie i odbiór opakowań. Mają oni zapewnić co najmniej jeden punkt odbioru w każdej z prawie 2,5 tys. gmin. Do tej pory Ministerstwo Klimatu i Środowiska zatwierdziło siedem firm: Zwrotka, Polka, OK Operator Kaucyjny, EKO-operator, Reselekt, Kaucja i Polski System Kaucyjny. Zgłoszono osiem podmiotów, a według informacji medialnych pojawił się także dziewiąty chętny.
Według Marka Przybylskiego dużym wyzwaniem będzie zbudowanie sieci umów między sklepami, operatorami i producentami.
– Można zaryzykować twierdzenie, że powstanie osiem niezależnych systemów, które mogą działać na zupełnie innych zasadach – zauważa.
Problemy sklepów: miejsce, konsumenci i rozliczenia
Sklepy, szczególnie te mniejsze, mają obawy o przestrzeń magazynową i logistykę.
– To mniej więcej mały pokój w mieszkaniu. Wstawienie takiej maszyny zajmuje miejsce, na którym normalnie w sklepie byłyby produkty – wskazuje ekspert MDDP.
Dodatkowe problemy wiążą się z oznaczeniami opakowań i niejednolitym systemem wprowadzenia. Klienci mogą nie rozumieć, dlaczego zwrot obejmuje tylko niektóre opakowania, co może prowadzić do napięć w sklepach.
Rozliczenia podatkowe: wiele znaków zapytania
Wielu uczestników systemu zadaje pytania o kwestie podatkowe. Marek Przybylski przyznaje, że każdy z jego klientów musi zastanowić się, jak przyjąć strategię podatkową.
– Czy kaucja pobrana przez sklep to jego przychód? Czy może nie powinna być w ogóle ujmowana w podatkach? Co z VAT-em przy zwrocie kaucji? – wylicza.
Brak precyzyjnych przepisów skutkuje tym, że wiele firm czuje się zagubionych. Zdaniem eksperta najlepszym rozwiązaniem byłoby uzupełnienie przepisów lub wydanie oficjalnych objaśnień podatkowych przez Ministerstwo Finansów.
System zbudowany na unijnej dyrektywie
Podstawą do wdrożenia systemu kaucyjnego jest unijna dyrektywa SUP (Single Use Plastics) z 2019 roku. Nakłada na kraje członkowskie obowiązek zmniejszenia ilości plastikowych odpadów. W Polsce finansowanie systemu będzie spoczywać na producentach napojów. Będą oni zobowiązani do pokrywania kosztów zbierania, transportu i recyklingu opakowań oraz do osiągania określonych poziomów selektywnej zbiórki: 77 proc. w 2025 roku i 90 proc. w 2029 roku.
Co więcej, dodatkowe finansowanie ma pochodzić ze środków z niezwróconych kaucji i ze sprzedaży surowców po recyklingu.
Potrzebne jasne wytyczne
Niepewność regulacyjna i niejednoznaczność przepisów podatkowych to największe zagrożenia dla startującego za kilka miesięcy systemu. W efekcie eksperci rekomendują pilne doprecyzowanie zasad rozliczeń oraz wspólną linię interpretacyjną dla wszystkich uczestników systemu.
Polecamy również:
- Wakacje 2025: Polacy stawiają na Europę, ale kuszą też kierunki długodystansowe
- System kaucyjny rusza jesienią. Polacy podchodzą do zmian z ostrożnym optymizmem
- Unia Europejska chce ograniczenia odpadów spożywczych. W planie jest też redukcja śmieci tekstylnych
- ROP czy parapodatek? Branża ostrzega przed kierunkiem reformy systemu opakowaniowego