Europa wejdzie w sezon zimowy z temperaturami wyższymi niż w ubiegłym roku. To jednak nie oznacza spokojnej zimy. Scenariuszem bazowym jest cieplejsza o 1-1,5°C zima – podaje MET Group. Jednak układ globalnych zjawisk pogodowych wciąż niesie znaczące ryzyka dla rynków energii, w tym możliwe gwałtowne wzrosty cen gazu i prądu w grudniu.
Co zadecyduje o pogodzie zimą?
Vasilis Pappas, starszy meteorolog w MET Group, zwraca uwagę na równoczesny wpływ kilku zjawisk atmosferycznych. Kluczowa jest oscylacja quasi‑dwuletnia (QBO), czyli zmienność wiatrów strefowych w dolnej stratosferze. Tej zimy pozostaje w fazie wschodniej. To zwiększa ryzyko osłabienia atlantyckiego prądu strumieniowego i sprzyja blokadom cyrkulacyjnym, czyli sytuacjom, w których zimne masy powietrza dłużej utrzymują się nad Europą.
Drugim ważnym czynnikiem jest Dipol Oceanu Indyjskiego (IOD), który odnosi się do różnicy temperatury powierzchni morza między zachodnimi a wschodnimi regionami oceanu. Długoterminowe modele sugerują, że w listopadzie i grudniu utrzyma się jego ujemna faza. IOD kształtuje anomalie opadów zimowych, co sprzyja zwiększonym opadom w Europie Południowo-Wschodniej.
Pacyficzne wiatry wpłyną na ceny gazu
El Niño i La Niña to naprzemienne fazy występującego w tropikalnym rejonie Oceanu Spokojnego zjawiska ENSO (Oscylacja Południowa). Fazy te wpływają na temperatury powierzchni oceanów i globalne wzorce pogodowe. El Niño oznacza temperatury wyższe niż przeciętnie, a La Niña – niższe. Każde z nich może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, a ich oddziaływanie na gospodarki i systemy energetyczne obserwuje się na całym świecie.
Obecnie ENSO wchodzi w fazę La Niña. Choć wpływ tego zjawiska na Europę jest mniej bezpośredni, to zazwyczaj przynosi niższe temperatury w Azji Wschodniej. W efekcie może się to przełożyć na globalny popyt na gaz i jego ceny.
Niepokoi również stan wiru polarnego. To rozległy obszar niskiego ciśnienia i zimnego powietrza, rotujący wokół biegunów, który wzmacnia się zimą. Tym razem wir polarny rozpoczął sezon zimowy słabszy niż zwykle. W efekcie zwiększa to ryzyko częstszych fal chłodu nad średnimi szerokościami geograficznymi, w tym w Europie.
Cieplejsza zima to scenariusz bazowy, ale nie jedyny
Analiza MET Group wskazuje, że średnie temperatury w Europie tej zimy mogą być o 0,5-1°C wyższe niż średnia z lat 2018-2024, a względem zeszłorocznej zimy nawet o 1-1,5°C wyższe. Istnieje jednak około 20‑procentowe ryzyko scenariusza chłodniejszego – z temperaturami niższymi o 1,2°C względem bazowych prognoz. Dla rynków energii oznaczałoby to warunki zbliżone do poprzedniego sezonu.
Prognozy sugerują mniejsze zapotrzebowanie na gaz w Europie i Azji, jeśli zima będzie cieplejsza. Jednak La Niña może przynieść silne ochłodzenia w Azji Wschodniej, zwiększając konkurencję o dostawy LNG.
Grudzień miesiącem podwyższonego ryzyka cenowego
Najpoważniejsze ryzyko dla europejskich rynków energii dotyczy grudnia. Prognozy sezonowe wskazują, że mogą wystąpić zjawiska Dunkelflaute – sytuacje, w których wysoki popyt na ciepło zbiega się z bardzo niską produkcją energii z wiatru i słońca.
To połączenie jest szczególnie niebezpieczne. 6 listopada 2024 roku takie zjawisko doprowadziło do skoku cen prądu do średnio 231 EUR/MWh, a w niektórych godzinach – powyżej 800 EUR/MWh. Eksperci ostrzegają, że tej zimy podobne epizody mogą się powtórzyć. Dunkelflaute ogranicza także efektywność magazynów energii (BESS), które w innych warunkach stabilizują ceny w godzinach szczytu.
Natomiast prognozy opadów zapowiadają wartości powyżej normy sezonowej w regionie Europy Południowo‑Wschodniej. Dlatego tegoroczna zima może przynieść ulgę dla systemów opartych na energetyce wodnej. Poziomy w zbiornikach Europy Południowo-Wschodniej są obecnie najniższe od siedmiu lat, dlatego każde dodatkowe opady będą miały znaczenie.
Eksperci zwracają uwagę, że sytuacja na rynku LNG może być szczególnie dynamiczna. Jeśli Azja doświadczy silnych ochłodzeń, wzrost azjatyckiego popytu może przetasować kierunki dostaw LNG i podnieść ceny w Europie.
MET Group to zintegrowana europejska firma energetyczna, obecna na 32 rynkach gazu i w 44 hubach tradingowych. W 2024 roku spółka osiągnęła 17,9 mld euro przychodów i handlowała 140 mld m³ gazu oraz 76 TWh energii elektrycznej. Firma ma doświadczenie w eksploatacji aktywów odnawialnych i elastycznych, wspierając transformację energetyczną.