Ceny dóbr i usług konsumpcyjnych wzrosły w kwietniu o 12,3 proc. w stosunku do kwietnia ubiegłego roku. To najwyższy odczyt od 24 lat. Z komunikatu CBOS pt. Postrzeganie inflacji wynika, że aż 99 proc. Polaków dostrzegło wzrost cen.
Co istotne, aż 92 proc. badanych jest przekonanych, że w 2022 ceny wzrosną, w tym 62 proc. twierdzi, że zdecydowanie wzrosną. Większość respondentów zarówno odczuwa wzrost cen, jak i oczekuje kontynuacji tego trendu, dlatego warto przyjrzeć się problemowi oczekiwań inflacyjnych.
Z badań CBOS wynika, że w porównaniu z październikiem 2021 r., w kwietniu Polacy z jednej strony zauważalnie bardziej dostrzegali wzrost cen paliw do prywatnych środków transportu, a z drugiej znacznie słabiej odczuwali wzrost kosztów związanych z zakupem materiałów budowlanych czy usług remontowo-budowlanych.
Takie wyniki mogą być rezultatem sezonowego charakteru tych ostatnich, wskazują jednak również na inne zjawiska na czele z oczekiwaniami inflacyjnymi.
Co wpływa na oczekiwania inflacyjne?
Na wzrost oczekiwań inflacyjnych mogą wpływać różne czynniki. W okresie 2004-2017 średnia percepcja inflacji przekraczała wskaźnik CPI o 10,4 pkt. proc. Jednocześnie średnia oczekiwana inflacja była wyższa od zrealizowanej przeciętnie o 9,4 pkt. proc.
Wynikało to z faktu, że oprócz postrzegania inflacji przez pryzmat dóbr często kupowanych, konsumenci ignorowali w swoich ocenach obniżki cen. W efekcie w badanym okresie rzeczywista inflacja CPI wynosiła 2 proc. Wskaźnik postrzeganej inflacji był na poziomie 3,5 proc., zaś średnia percepcja inflacji sięgała aż 12,5 proc.
Niedostrzeganie obniżek cen potwierdza jeden z ostatnich sondaży. 29,6 proc. Polaków zauważa spadek cen w sklepach dzięki obniżeniu podatku VAT na żywność. Natomiast aż 61,5 proc. tej zmiany nie dostrzega.
Różne zdania ekonomistów i zwykłych obywateli
Różnice w percepcji inflacji oraz w oczekiwaniach inflacyjnych wynikają z subiektywnego charakteru oceny rzeczywistości i uproszczonego modelu przewidywania przyszłych zdarzeń. To sprzyja pojawianiu się różnic w myśleniu o przyczynach inflacji oraz trwałości tego zjawiska.
Z badań wynika, że eksperci i ekonomiści posługują się w tłumaczeniu inflacji innymi narracjami niż menadżerowie i gospodarstwa domowe. Ci pierwsi częściej upatrywali przyczyn wśród takich czynników, jak wydatki publiczne czy polityka monetarna. Nieekspercka część społeczeństwa wskazywała raczej na niedobór rąk do pracy czy kwestie polityczne.
Czytaj także: Wzrost PKB „grubo ponad” 3% i inflacja nawet 9% w 2022. Minister podał prognozy
Próba modelowania oczekiwań inflacyjnych poszczególnych grup, tj. menadżerów, ekonomistów czy gospodarstw domowych nie należy zatem do najłatwiejszych zadań. Powodem jest fakt, że w każdym przypadku oczekiwania kształtują się na podstawie innego zestawu przesłanek.
Oczekiwania inflacyjne oddziałują na dobór strategii radzenia sobie z inflacją przez poszczególne gospodarstwa domowe. To może przekładać się na przyszły poziom inflacji.
Trzeba zatem dążyć do spójności polityki fiskalnej i monetarnej. Podstawą jest także wiarygodna komunikacja, która uwzględni różnice narracji tłumaczących wzrost inflacji oraz powiązanych z nimi odmiennych oczekiwań inflacyjnych.
Inflacja w Czechach przekroczyła w kwietniu 14 proc., mocno powyżej oczekiwań rynkowych