Czym jest Fundusz Rezerwy Demograficznej? Ile pieniędzy zgromadził? Skąd je bierze? Dlaczego są wypłacane przed czasem i jakie to może mieć konsekwencje? Odpowiadamy.
Wypłata 13. emerytury ruszy jeszcze przed Wielkanocą, zapowiada prezes ZUS Gertruda Uścińska. Dodatkowa emerytura ma w sumie kosztować 14,7 mld zł.
Ale Fundusz Solidarnościowy, który ma wypłacać 13. emeryturę ma za mało pieniędzy, żeby pogodzić ten wydatek z finansowaniem innych swoich zadań. Dlatego rząd po raz kolejny zdecydował się zasilić go tzw. pożyczką z Funduszu Rezerwy Demograficznej. Tym razem ma to być 5 mld zł.
To nie pierwsza pożyczka tego typu. Sęk w tym, że środki, które posiada FRD, powinny być wypłacane awaryjnie w zupełnie innych okolicznościach.
Z tego tekstu dowiesz się:
- kiedy i dlaczego powstał Fundusz Rezerwy Demograficznej;
- jakimi środkami jest finansowany;
- ile pieniędzy zgromadził;
- kiedy można wypłacać z niego pieniądze i dlaczego wypłacane są wcześniej;
- jakie konsekwencje powoduje drenowanie FRD.
Sposób na zabezpieczenie systemu emerytalnego
Fundusz Rezerwy Demograficznej (FRD) został powołany w 1998 r. Chodziło o zwiększenie bezpieczeństwa wypłacalności świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Fundusz Rezerwy Demograficznej pełni rolę funduszu rezerwowego dla funduszu emerytalnego wyodrębnionego w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Środkami FRD zarządza Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Krótko mówiąc: Fundusz Rezerwy Demograficznej ma zabezpieczać stabilność systemu emerytalnego i łagodzić problemy związane ze starzeniem się społeczeństwa.
Fundusz Rezerwy Demograficznej rozpoczął działalność dopiero w 2002 roku, czyli z ponad trzyletnim opóźnieniem, co spowodowało, że trafiło do niego mniej pieniędzy. Skąd zatem pochodzą środki, którymi zasilany jest FRD? Przekazywane są do niego:
- część składki na ubezpieczenie emerytalne (od 2008 r. – 0,35 proc.),
- 40 proc. środków uzyskanych z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa, pomniejszonych o kwoty obowiązkowych odpisów na fundusz reprywatyzacyjny,
- przychody od środków FRD ulokowanych zgodnie z obowiązującymi przepisami,
- odsetki uzyskane z lokat na rachunkach prowadzonych przez ZUS, a niestanowiących przychodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) i ZUS
- oraz aktywa pochodzące z przeniesienia aktywów, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 2-4 ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych wyodrębnionych ewidencyjnie.
Wspomniane środki FRD może lokować np. w obligacje skarbowe, akcje czy depozyty skarbowe.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
Zgodnie z przyjętymi założeniami, środki zgromadzone w Funduszu Rezerwy Demograficznej miały być wykorzystane wyłącznie w razie niekorzystnej sytuacji demograficznej, przede wszystkim w latach 2020–2050. Chodziło o czas gdy mniej osób będzie pracowało i płaciło składki, a więcej będzie pobierało świadczenia.
Dziurawa skarbonka
Jednak w praktyce środki z FRD są przesuwane do FUS na bieżącą wypłatę świadczeń pieniężnych oraz dodatkowe świadczenia dla emerytów i rencistów do Funduszu Solidarnościowego. Stało się tak już kilka razy. Rządy uszczuplały fundusz uzasadniając to trudną sytuacją finansową. Pieniądze były wyjmowane chociażby w 2010 roku (7,5 mld zł), w 2011 (4,0 mld zł), w 2012 roku (2,8 mld zł) i w latach 2013–2014 po 2,5 mld zł.
Również w tym roku władza chce sięgnąć po pieniądze z FRD. I to nie małe, bo 5 mld zł. Bez nich nie uda się wypłacić 13. emerytury. Wszystko ma przyjąć formę nieoprocentowanej pożyczki, która powinna być spłacona w 10 równych, rocznych ratach. Początek spłaty wyznaczono na 2028 r. Więcej: Rząd szuka pieniędzy na 13. emeryturę. Sięgnie po Fundusz Rezerwy Demograficznej.
Jak wyglądało zaciąganie tzw. pożyczek z FRD pokazuje nasz wykres poniżej:
Jak pokazują poprzednie lata, pieniądze wyjęte z Funduszu Rezerwy Demograficznej, już do niego nie wracają. Oznacza to, że jest on systematycznie drenowany. Poprzednia pożyczka na wypłatę trzynastek udzielona w 2019 r., w wysokości ponad 8 mld zł, została umorzona (do Funduszu wróciła niewykorzystana kwota pożyczki w wysokości 732 tys. zł). Kolejna, udzielona rok później w kwocie 11,5 mld zł nadal widnieje jako składowa aktywów Funduszu. Ale i ona prawdopodobnie podzieli los pozostałych.
Ile pieniędzy jest w FRD
Umarzanie tzw. pożyczek z FRD ma oczywiście wpływ na wysokość jego aktywów. Każdorazowo wartość tych aktywów spada o kwotę umorzonej pożyczki.
Poniżej prezentujemy wykres pokazujący, jak kształtowały się łączne aktywa FRD w ostatnich dwóch dekadach. Jak widać na koniec 2021 r. fundusz dysponował kwotą 52,3 mld zł. To więcej, niż w pandemicznym dołku rok wcześniej. Ale nadal mniej niż przed pandemią Covid-19.
Największą część aktywów FRD stanowią aktywa finansowe, które łącznie ze środkami pieniężnymi na rachunku bankowym na koniec 2021 r. były warte 40,8 mld zł. Było to o 1,2 mld zł więcej w porównaniu do stanu na koniec 2020 r.
Większość środków FRD lokuje w obligacjach. Na koniec 2021 r. obligacje i bony skarbowe 75,24 proc. portfela inwestycyjnego funduszu. Akcje stanowiły 10,31 proc. tego portfela, depozyty bankowe 3,34 proc., zaś obligacje korporacyjne 11,11 proc.
– Analizując dotychczasowe działanie Funduszu Rezerwy Demograficznej, należy stwierdzić, że Fundusz nie będzie w stanie sprostać celom, dla których go powołano. W wyniku wydłużenia się trwania życia ludności coraz więcej osób dożywa wieku emerytalnego i wzrasta długość okresu przebywania na emeryturze. Jednocześnie nastąpił spadek urodzeń dzieci. Przybywa też emerytów w stosunku do osób pracujących. Obecnie na jednego pracującego przypadają trzy osoby pobierające świadczenia emerytalne. Ponad 2 mln osób wyjechało za pracą do Europy Zachodniej, co także wpływa na braki środków w Funduszu – ocenia Kamila Schneider z Centrum Rachunkowo-Skarbowego w Szczecinie w opracowaniu „Problemy funkcjonowania Funduszu Rezerwy Demograficznej w Polsce” wydanym przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Polecamy:
- Dłuższa praca, albo bieda-wypłaty z ZUS. Wystarczy rok, a emerytura wzrośnie o 10-15%
- 14. emerytura w 2023 roku: kiedy wypłata? Ministerstwo wskazało termin
- 13. emerytura będzie finansowana z Funduszu Solidarnościowego
- Wszystko o 13. i 14. emeryturze. Kiedy wypłata, ile na rękę, czy trzeba płacić podatek [EXPLAINER]