Oczekiwania inflacyjne są jednym z czynników kształtującym inflację. To one w dużej mierze wpływają na decyzje konsumpcyjne i inwestycyjne – tłumaczy w analizie Polski Instytut Ekonomiczny, publiczny think tank.
Oczekiwania inflacyjne są bardzo ważnym elementem wpływającym na inflację, choć często niedocenianym. Psychologiczne mechanizmy kształtowania się oczekiwań inflacyjnych w większości opierają się na subiektywnej ocenie rzeczywistości i przyszłego rozwoju wydarzeń za pomocą prostych praktycznych reguł.
Dlaczego to ważne?
Pogłębione zrozumienie psychologii oczekiwań inflacyjnych ma zastosowanie nie tylko dla efektywnej komunikacji banków centralnych ze społeczeństwem, stabilizującej oczekiwania i wzmacniającej zaufanie do prowadzonej polityki monetarnej.
Wyniki behawioralnych badań laboratoryjnych dotyczących szczegółowych procesów decyzyjnych coraz częściej są wykorzystywane w modelowaniu oczekiwań na potrzeby prognoz makroekonomicznych, w tym także dotyczących inflacji, wobec ograniczonego zastosowania teorii racjonalnych oczekiwań – informują ekonomiści PIE.
Czytaj też: PKO BP: Inflacja pozostanie z nami na lata, pobudzać ją będzie również Polski Ład
Na czym to polega?
Reguły kształtujące oczekiwania inflacyjne zwane są też subiektywnymi heurystykami prawdopodobieństwa – upraszczają przetwarzanie złożonych informacji. Tłumaczą między innymi dlaczego konsumenci reagują szybciej na wzrost niż spadek inflacji, dlaczego lekceważą niewielkie zmiany cen i dlaczego selektywnie traktują wzrost cen wybranych towarów.
Przykładem takiej heurystyki jest ocena prawdopodobieństwa z jakim inflacja pozostanie na tym samym lub zbliżonym poziomie, będzie wyższa lub niższa niż w poprzednim okresie, przy czym ta ocena może opierać się na spekulacji, intuicji bądź doświadczeniu.
Jak działają mechanizmy kształtowania się oczekiwań inflacyjnych?
Perspektywa ekonomii behawioralnej oferuje kilka szczegółowych wyjaśnień kształtowania się oczekiwań inflacyjnych, które podają analitycy PIE.
Jedno z nich odnosi się do tak zwanej heurystyki dostępności, zgodnie z którą ocena prawdopodobieństwa określonego zdarzenia zależy od zdolności wyobraźni i psychologicznych możliwości wizualizacji konkretnego zjawiska.
Znacznie łatwiej jest wyobrazić sobie jakieś zdarzenie, jeśli takie samo lub podobne zjawisko miało miejsce w przeszłości. Przypisuje mu się wówczas większe prawdopodobieństwo.
Podobnie opisuje się tak zwaną heurystykę symulacyjną. W tym przypadku prawdopodobieństwo określonego zdarzenia określa zdolność wyobrażenia zjawiska, które nie miało miejsca i jego wpływu na rzeczywistość.
Kolejny istotny dla oczekiwań inflacyjnych mechanizm został opisany przez Mullainathana w tak zwanym modelu asocjacyjnym. Jest to proces, w którym bieżące zdarzenia przywołują pamięć podobnych zdarzeń z przeszłości. Jego skutkiem jest to, że informacja, która obiektywnie nie zmienia prawdopodobieństwa oczekiwanego zdarzenia, może wpłynąć na odnoszące się do niego oczekiwania.
Model ten wyjaśnia między innymi w jaki sposób nawet pozornie podobne wydarzenia z przeszłości lub doświadczenia innych krajów mogą doprowadzić do skrajnych nastrojów np. paniki inflacyjnej.
Heurystyka istotności zakłada, że podmioty ekonomiczne w swoich oczekiwaniach inflacyjnych uwzględniają tylko te informacje dotyczące inflacji, które stają się dla nich oczywiste w bezpośrednim doświadczeniu np. w okresie rosnącej lub niestabilnej inflacji.
Wyniki badań dowodzą, że w czasie, w którym inflacja staje się znaczącym problemem i pojawia się więcej informacji na jej temat, zmniejszają się różnice w przewidywaniach inflacyjnych konsumentów i zawodowych prognostów.
Heurystyka reprezentatywności z kolei wyjaśnia zmiany oczekiwań inflacyjnych na podstawie cząstkowych informacji na podstawie arbitralnie wybranych czynników uznawanych za reprezentatywne dla danego zjawiska.
Skutkiem tego jest pewna sztywność oczekiwań, mimo tego że ogół aktualnych zjawisk gospodarczych wskazuje na potrzebę ich rewizji.
Kurs złotego wzrósł do 4,46 za euro. Ostatni raz polska waluta była tak mocna w grudniu