Narastające problemy kadrowe dotykają systemu opieki długoterminowej. Opiekunowie osób starszych i z niepełnosprawnościami są od lat zawodem deficytowym. Dlatego do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wpłynął apel dwóch organizacji, które domagają się wpisania zawodu opiekuna osoby starszej i niepełnosprawnej do oficjalnego wykazu zawodów deficytowych.
Polskie Stowarzyszenie Opieki Domowej (PSOD) oraz Krajowa Izba Domów Opieki (KIDO) zwracają uwagę, że tylko szybkie działania legislacyjne pozwolą ograniczyć konsekwencje braku pracowników. Odpowiednie rozwiązania prawne sprawią, że legalne będzie zatrudnianie wykwalifikowanych opiekunów spoza UE. W efekcie nie dojdzie do zapaści systemu opieki, bo utrzyma się minimalny poziom dostępności usług opiekuńczych.
Narastający deficyt pracowników
Barometr Zawodów nieprzerwanie od 2012 roku klasyfikuje zawód opiekuna jako deficytowy. Najnowsza prognoza na 2026 rok ponownie potwierdza tę sytuację. Szacunki przygotowane na potrzeby projektu bonu senioralnego pokazują, że do 2035 roku potrzebnych będzie nawet 100 tys. dodatkowych opiekunów.
Już dziś co najmniej pół miliona osób w Polsce wymaga długoterminowego wsparcia. Ta liczba ta będzie rosnąć wraz z szybkim starzeniem się populacji. Braki kadrowe najmocniej obciążają kobiety, które częściej niż mężczyźni przejmują nieodpłatne obowiązki opiekuńcze kosztem aktywności zawodowej.
Bez pracowników z zagranicy system sobie nie poradzi
PSOD podkreśla, że przy obecnej skali zapotrzebowania rynek krajowy nie jest w stanie zapewnić wystarczającej liczby opiekunów.
– Potrzebujemy więcej opiekunów, którzy zajmą się osobami starszymi i niepełnosprawnymi, niż obecnie jest dostępnych na polskim rynku pracy. W tej profesji technologia nie zastąpi człowieka. Musimy więc pozyskiwać pracowników z zagranicy – innego rozwiązania po prostu nie ma. A żeby to móc skutecznie robić, należy wpisać zawód opiekuna osoby starszej i niepełnosprawnej do wykazu w ramach nowej (obowiązującej od czerwca br. roku) ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP – mówi Ada Zaorska, przewodnicząca Polskiego Stowarzyszenia Opieki Domowej.
Organizacje zwracają uwagę, że opiekunowie spoza UE są w wielu państwach traktowani jako pracownicy o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania państwa. To najczęściej kobiety w dojrzałym wieku, często z medycznym wykształceniem i doświadczeniem w pracy w opiece instytucjonalnej. W wielu krajach UE, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych ci pracownicy są uznawani za krytycznych dla funkcjonowania państwa.
System powoli nie daje rady
PSOD wskazuje, że Polska potrzebuje kompleksowej reformy systemu opieki. To wymaga czasu, więc jednocześnie niezbędne są szybkie działania, które pozwolą odciążyć rodziny i zwiększyć dostępność usług.
– Odciążenie rodzin poprzez angażowanie wykwalifikowanych opiekunów powinno stać się jednym z filarów polityki wobec starzejącego się społeczeństwa. Większość polskich opiekunów pracuje dziś za granicą, ponieważ tam zarobki są znacznie wyższe. Nie jesteśmy w stanie szybko poprawić warunków płacowych w Polsce, a opiekunów potrzebujemy natychmiast. Dlatego powinniśmy umożliwić pracę w Polsce specjalistom z zagranicy – dodaje Zaorska.
Według organizacji jest to jeden z niewielu sposobów na zatrzymanie narastającego kryzysu w systemie opieki długoterminowej. Komisja Europejska szacuje, że w ciągu dekady w sektorze opieki może powstać nawet 8 mln nowych miejsc pracy – a zapotrzebowanie będzie rosło we wszystkich państwach dotkniętych starzeniem się populacji.
W ocenie PSOD i KIDO tylko połączenie obu kierunków – edukacji i otwarcia na pracowników spoza UE – zapewni stabilność usług opiekuńczych w nadchodzących latach.