Co państwo i przedsiębiorcy mogą zrobić, aby przyspieszyć wyjście z pandemicznego kryzysu gospodarczego? Zespół polskich ekonomistów przedstawił 7 rozwiązań, które ich zdaniem mogą przybliżyć nas do odbudowy ekonomicznej po pandemii.
Zespół polskich ekonomistów, wśród których znaleźli się m.in. były minister finansów prof. Jerzy Hausner i główny ekonomista Pracodawców RP dr Sławomir Dudek, opracował Raport Gospodarka, w którym wskazuje główne zagrożenia dla polskiej gospodarki wynikające z wybuchu pandemii COVID-19 – oraz potencjalne ich rozwiązania.
Grupa tzw. Alertu Gospodarczego jest jedną z ośmiu ekip eksperckich, którym w marcu przydzielono zadanie określenia głównych wyzwań wynikających z pandemii, w różnych obszarach życia społecznego i gospodarczego. Ich działanie zainicjowane zostało w ramach organizacji kongresu Open Eyes Economy Summit, wydarzenia Fundacji GAP, które odbywa się w dniach 17-18 listopada.
Jakie rozwiązania gospodarcze proponują ekonomiści?
1. Restrukturyzacja przedsiębiorstw
Jak argumentują ekonomiści, pomimo państwowej pomocy zaoferowanej w formie m.in. tarcz polscy przedsiębiorcy wciąż borykają się z problemami wynikającymi ze znacznym ograniczeniem liczby zamówień na usługi i produkty.
Jak przewidują specjaliści, wiele firm w związku z tym upadnie – inne będą z kolei potrzebowały restrukturyzacji swojej działalności (w tym zmianę modelu biznesowego).
W celu umożliwienia skutecznej restrukturyzacji ekonomiści proponują wprowadzenie następujących rozwiązań:
- uproszczenie procedur i regulacji przy działaniach restrukturyzacyjnych, upadłościach i likwidacjach, fuzjach i przejęciach, zasilaniu w kapitał i podziałach przedsiębiorstw,
- przygotowanie koncepcji instytucjonalnego wsparcia, np. utworzenie tzw. „bad banku” (do którego przekazano by kredyty zagrożone z banków komercyjnych),
- wprowadzenie pozasądowego postępowania restrukturyzacyjnego,
- pilne przeprowadzenie przeglądu przepisów dotyczących upadłości przedsiębiorstw.
„Dla Polski wzorem powinny być te kraje, które – pozostając w przeszłości na średnim poziomie rozwoju – zdołały relatywnie szybko unowocześnić struktury swych gospodarek, zwiększając udział średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie branż” – piszą ekonomiści.
„Tak zrobiono z powodzeniem w Izraelu i Finlandii, gdzie ważnym źródłem sukcesu było utworzenie agencji promujących rozwój technologiczny. Agencje te są w znacznej mierze niezależne od rządu. O sposobie i kierunkach ich działania decydowali głównie niezależni eksperci, to zaś umożliwiało skuteczne dostosowywanie form działania agencji do zmieniających się potrzeb innowacyjnych firm, które wspierały” – dodają.
2. Koniec z zakazem handlu w niedzielę
„Pandemia zmieniła sytuację na rynku pracy, bo o ile redukcja liczby miejsc pracy w momencie wprowadzania zakazu handlu w niedziele była łatwa do przyjęcia z uwagi na niskie bezrobocie, to teraz nie jest akceptowana. Zakaz handlu w niedziele zwiększa teraz bezrobocie i ryzyko upadłości przedsiębiorstw” – czytamy w raporcie.
„Chociażby tymczasowe odejście – przynajmniej do końca 2021 r. – od zakazu handlu w niedziele jest potrzebne, gdyż pozwoliłoby wielu firmom przetrwać i utrzymać dziesiątki tysięcy miejsc pracy oraz zwiększyć wpływy do budżetu” – proponują ekonomiści.
3. Zatrzymać nieopłacalne inwestycje
Według ekonomistów odpowiadających za stworzenie raportu duże natężenie inwestycji publicznych, ściśle powiązanych z cyklem unijnych perspektyw budżetowych, prowadzi do destabilizacji równowagi w gospodarce i nagłego wzrostu cen materiałów budowlanych w okresach „ofensyw inwestycyjnych”. Efektem tego ma być osłabienie kondycji budownictwa.
Autorzy raportu punktują także politykę w obszarze, bardzo konkretnych, „nieefektywnych, a nawet chybionych” inwestycji państwowych.
„Przykłady nieudanego inwestowania stanowią: miliony przeznaczone na modernizację praktycznie niedziałającego przedsiębiorstwa ST3 Offshore w Szczecinie czy miliony aktualnie wydawane na przekopywanie Mierzei Wiślanej. Przedsięwzięcia te znajdą się w statystyce inwestycji, ale ich znaczenie dla przyszłości gospodarki jest co najmniej wątpliwe” – piszą ekonomiści.
Jako inny przykład podobnej inwestycji ekonomiści wymieniają również projekt budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego.
Czytaj też: Czy megaprojekty pomogą Polsce wyjść z pułapki średniego rozwoju? Wywiad z prof. Bentem Flyvbjergem z Oxford University
4. Obniżenie klina podatkowego dla osób o niskich dochodach
Kolejną istotną kwestią jest według ekonomistów obniżenie klina podatkowego dla osób o niskich dochodach.
„Prawidłowa i optymalna progresja klina podatkowo-składkowego musi się odbywać na całym rozkładzie dochodów podatkowo-składkowych. Biorąc pod uwagę stopień skomplikowania systemu podatkowo-składkowego, pożądane jest kompleksowe uspójnienie go (z uwzględnieniem systemu świadczeń społecznych) i uproszczenie” – piszą ekonomiści.
„Reforma klina nie powinna zakładać neutralności fiskalnej. Reforma ta spłaci się w dłuższym okresie wyższą aktywnością zawodową. Koszty obniżenia klina podatkowego, zwłaszcza dla osób o niskich dochodach, można sfinansować z ograniczenia lub likwidacji preferencji podatkowych, w szczególności w podatkach pośrednich” – dodają.
5. Gwarancje rozliczania transakcji terminowych
Jak argumentują ekonomiści, płynność „wtłoczona” przez NBP do sektora bankowego poprzez tzw. luzowanie ilościowe doprowadziło do zwiększenia ryzyka wahań kursu złotówki, która jest niebezpieczna dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw ze względu na ich ograniczoną możliwość zawierania z bankami transakcji zabezpieczających.
„Istotną pomocą dla małych i średnich uczestników rynku byłyby udzielane przez państwo – na czas ewentualnych wstrząsów – gwarancje rozliczania zawieranych przez nie z bankami transakcji terminowych. Jest to szczególnie ważne dla powrotu eksportu na ścieżkę wzrostu” – czytamy w opracowaniu.
6. Próg zadłużenia – ciągle w konstytucji
Autorzy raportu podkreślają osłabienie znaczenia pozycji ministra finansów dla kreowania polityki rządu w okresie pandemii koronawirusa. Ekonomiści wskazują, że właściwą rolę głównego architekta polityki finansowej rządu przejął Polski Fundusz Rozwoju, który jest instytucją spoza sektora finansów publicznych.
To z kolei ma prowadzić do ograniczenia wiarygodności nie tylko samego ministerstwa finansów, ale także pośrednio do osłabienia obowiązujących reguł w zakresie wydatków publicznych.
Czytaj także: Polska może mieć nawet 100% długu w relacji do PKB i nie będzie to problemem – uważa były główny ekonomista MFW
„Dla dobra wiarygodności ekonomicznej próg zadłużenia powinien być zapisany w konstytucji, a rola i wiarygodność reguły wydatkowej muszą zostać wzmocnione. Rząd powinien jak najszybciej przedstawić wieloletni plan konsolidacji fiskalnej zamiast rozmontowywać i deprecjonować ramy fiskalne” – piszą ekonomiści.
7. Podwyższenie stóp procentowych
„Negatywny skutek dla powrotu gospodarki do kondycji sprzed epidemii będzie miała obniżka stóp procentowych niemal do zera – chociażby dlatego, że przy takim ich poziomie prawie każdy podmiot staje się zdolny do obsługi zadłużenia, także nieefektywne firmy-zombie, które niepotrzebnie absorbują kapitał, a powinny zostać z rynku wyeliminowane” – piszą autorzy raportu.
„Dlatego zwiększenie stóp procentowych przez NBP powinno być poważnie rozważane w najbliższym okresie” – konkludują.