Jesienna fala samozbiorów – spontanicznych akcji, w ramach których rolnicy zapraszali Polaków na pola i do sadów, by sami zbierali warzywa i owoce – obiegła media w całym kraju. „Rolnik rozdaje paprykę za darmo”, „Polacy ruszyli z pomocą”, „Ratują się przed klęską urodzaju” – to tylko niektóre z nagłówków, które pokazują, jak wielkim zainteresowaniem cieszyła się ta forma sprzedaży bezpośredniej.
Samozbiory polegają na tym, że konsumenci samodzielnie zbierają produkty rolne, płacąc rolnikowi ustaloną kwotę – zwykle niższą niż w sklepie, ale wyższą niż cena w skupie. Dla wielu gospodarstw to sposób na zminimalizowanie strat i promocję własnej działalności, a dla klientów – szansa na tańsze, świeże produkty prosto z pola. Jak podkreśla Instytut Strategii Żywnościowych „GRUNT”, to także forma edukacji konsumenckiej, przybliżająca mieszkańcom miast realia pracy na roli.
Zainteresowanie rośnie, ale wciąż brakuje systemu
Według badania Kantar, aż 78 proc. Polaków deklaruje zainteresowanie samozbiorami, choć w praktyce ten model sprzedaży nadal jest niszowy. Brakuje wiarygodnych statystyk i formalnych rozwiązań wspierających ten rodzaj działalności. Ostatnie wydarzenia pokazały jednak, że Polacy cenią rodzime produkty i chcą wspierać lokalnych rolników. Społeczna mobilizacja wobec „klęski urodzaju” dowiodła, że solidarność konsumencka może mieć realny wpływ na rynek.
Z drugiej strony spontaniczne akcje, organizowane często bez formalnych zasad, niosą ze sobą ryzyko nadużyć. Dochodziło do przypadków kradzieży plonów, a część rolników zwraca uwagę, że rozdawanie warzyw i owoców za darmo może obniżać wartość ich pracy i destabilizować rynek.
Instytut „GRUNT” zauważa, że tegoroczne samozbiory uwidoczniły jeszcze jeden problem – rolnictwo staje się medialne dopiero wtedy, gdy pojawia się kryzys. Dobrze zorganizowane, regularne inicjatywy sprzedaży bezpośredniej, przynoszące rolnikom stabilne dochody, rzadko trafiają do ogólnopolskich mediów. Tymczasem to właśnie one pokazują, że sprzedaż bezpośrednia może być skutecznym i dochodowym kanałem dystrybucji.
Sposób na odporność rynku
Jak wynika z raportu Instytutu Strategii Żywnościowych GRUNT „Za daleko. Polki i Polacy o bezpieczeństwie żywnościowym”, 11 proc. badanych ma trudności z dostępem do świeżych owoców i warzyw. Tymczasem rolnicy często nie są w stanie sprzedać swoich plonów. Ta dysproporcja pokazuje potrzebę odbudowy lokalnych kanałów sprzedaży – zwłaszcza krótkich łańcuchów dostaw.
Rosnąca świadomość żywieniowa sprawia, że popyt na lokalne produkty będzie się zwiększał. Jednak, jak podkreślają eksperci, wielu rolników po latach koncentracji na produkcji masowej zniechęciło się do sprzedaży bezpośredniej. Aby do niej wrócić, potrzebują czasu, wsparcia i odpowiednich narzędzi – od infrastruktury po edukację w zakresie marketingu i logistyki.
Inwestycja w bezpieczeństwo żywnościowe
Instytut „GRUNT” przypomina, że krótki łańcuch dostaw to nie tylko sposób na poprawę opłacalności produkcji, ale też ważny element lokalnego bezpieczeństwa żywnościowego. Zakupy bezpośrednio od rolników wzmacniają lokalną gospodarkę i budują odporność na globalne kryzysy dostaw.
„Duże sieci handlowe nie zapewnią nam wsparcia, gdy przerwą się globalne łańcuchy dostaw. Potrzebujemy aktywnych rolników produkujących na potrzeby lokalnych społeczności” – podaje Instytut.
Eksperci podkreślają również rolę miast w odbudowie lokalnych relacji między rolnikami a konsumentami. Kluczową funkcję mogą pełnić nowoczesne targowiska, które – dobrze zarządzane – mogą stać się filarem bezpieczeństwa żywnościowego. Odpowiednie planowanie przestrzenne, infrastruktura i promocja sprzedaży bezpośredniej mogą sprawić, że samozbiory i lokalny handel przestaną być wyjątkami, a staną się trwałym elementem krajobrazu polskiego rolnictwa.
Polecamy również:
- Rolnicy protestują przeciw reformie WPR. Chodzi o bezpieczeństwo żywnościowe
- Financial Wellness Index: co trzeci Polak jest w słabej kondycji finansowej
- Urlop regeneracyjny zamiast nagrody finansowej. Związkowa Alternatywa proponuje, jak docenić polskich pracowników
