Transformacja sektora ciepłowniczego w Polsce, której celem jest odejście od węgla i wdrożenie niskoemisyjnych technologii, wciąż jest wyzwaniem. Kluczem do skutecznej zmiany będą działania legislacyjne, współpraca z sektorem elektroenergetycznym i wsparcie finansowe ze środków krajowych i unijnych.
Wskazuje na to zarówno raport EY „Ciepłownictwo systemowe w obliczu zmian”, jak i najnowsze opracowanie Polskiego Towarzystwa Energetyki Cieplnej (PTEC).
Branża wciąż zmaga się ze skutkami kryzysu energetycznego wywołanego wojną w Ukrainie, wzrostem kosztów surowców i wysokimi cenami emisji CO2. Rentowność sektora w 2023 roku była ujemna i wyniosła -22 proc. W przypadku przedsiębiorstw kogeneracyjnych spadła aż do -38 proc.
Jednocześnie cena 1 GJ ciepła wzrosła o 120 proc. w ciągu dwóch lat, a koszt emisji CO2 podniósł się ponad sześciokrotnie. Mimo to udział węgla w miksie spadł do 61,2 proc., a OZE wzrosły do 14,4 proc. Eksperci EY i Forum Energii szacują, że pełna dekarbonizacja ciepłownictwa będzie wymagać od 200 do nawet 428 mld zł inwestycji.
Integracja z elektroenergetyką może obniżyć koszty ciepła
W raporcie PTEC podkreślono strategiczne znaczenie integracji sektora ciepłowniczego z Krajowym Systemem Elektroenergetycznym (tzw. sector coupling). Technologie takie jak kogeneracja, Power to Heat czy magazyny ciepła mogą wspierać stabilność pracy sieci i efektywność wykorzystania energii z OZE.
Co więcej, warianty transformacji przeanalizowane przez PTEC pokazują, że połączenie tych technologii może znacząco obniżyć koszty produkcji ciepła – nawet do poziomu 30 zł/GJ.
Według danych PTEC w 2023 r. kogeneracja odpowiadała za 62 proc. ciepła systemowego i 16 proc. produkcji energii elektrycznej w Polsce. Tymczasem rozwój elastycznych systemów jest niezbędny, aby poradzić sobie z nadwyżkami OZE. Co więcej, to pomoże zapobiec zjawisku ujemnych cen energii, które w 2024 roku wystąpiły przez 186 godzin.
Brakuje kompleksowej strategii dla ciepłownictwa
Regulacje unijne i krajowe, w tym PEP2040, Fit for 55 i REPowerEU, wskazują kierunek zmian. Planowane jest m.in. zwiększenie udziału OZE, rozwój magazynów ciepła i inteligentnych sieci przesyłowych. Jednak polityka energetyczna Polski wciąż kuleje. Brakuje kompleksowej „Strategii dla ciepłownictwa do 2030 r.”, która miałaby określić m.in. nowy system taryfowania, hierarchię źródeł ciepła i zasady wsparcia inwestycji.
Eksperci PTEC apelują o stworzenie preferencyjnych warunków dla rozwoju Power to Heat i uznanie ciepła z kotłów elektrodowych za OZE. Domagają się także uproszczenia procedur przyłączeniowych i inwestycyjnych. Niezbędne jest też wsparcie publiczne dla kogeneracji oraz budowy magazynów ciepła – również jako projektów samodzielnych. Kluczowe będzie również przedłużenie funkcjonowania Funduszu Modernizacyjnego po 2030 roku.
– Potrzebujemy kompleksowego i przemyślanego planu transformacji energetycznej w Polsce, dającego firmom narzędzia do jego realizacji tak, by zmaksymalizować korzyści dla odbiorców – mówi Dariusz Kryczka, Partner EY Law, Lider Centrum Kompetencyjnego Europejskiego Zielonego Ładu EY.
Transformacja sektora ciepłowniczego to nie tylko wymóg klimatyczny. To także szansa na poprawę efektywności energetycznej, obniżenie rachunków za ciepło i zapewnienie stabilności dostaw. Warunkiem jest jednak przejrzysta strategia, szeroka współpraca międzysektorowa i trwałe wsparcie finansowe.
Przeczytaj również:
- Woda jest dla elektrowni, nie dla mieszkańców. Indie muszą wybierać między energią a wodą
- Energia z wiatru rośnie w siłę. Polska ma szansę na wiatrowy przełom
- W Europie ceny energii maleją, ale Polska jest wyjątkiem
- Deregulacja w energetyce od 2026 roku. Rachunki prostsze, inwestycje w OZE tańsze
