Zakład Ubezpieczeń Społecznych coraz częściej i skuteczniej kontroluje płatników. W 2023 r. kontrole, w których stwierdzono nieprawidłowości, stanowiły aż 94 proc. wszystkich przeprowadzonych postępowań. Jedynie 6 na 100 firm mogło się pochwalić protokołem kontrolnym bez stwierdzonych uchybień.
Jak podaje firma audytorsko-doradcza Grant Thornton, w ostatnich dwóch latach poziom kontroli przeprowadzonych wśród płatników zbliżył się do 27 tys. sprawdzanych podmiotów rocznie. Dla porównania w 2021 r. ZUS przeprowadził około 18,5 tys. kontroli, a w 2020 r. nieco ponad 12 tys. inspekcji.
– Kontrola płatników składek jest jednym z kluczowych zadań ZUS, wynikającym z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jej celem jest ocena, czy płatnicy składek prawidłowo wywiązują się ze swoich obowiązków w zakresie zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, obliczania i opłacania składek oraz wypłacania świadczeń. Inspektorzy ZUS przeprowadzają kontrole planowo, na podstawie rocznego planu, uwzględniając analizę ryzyka naruszenia przepisów – przypomina Grant Thornton w najnowszym raporcie.
Inspektorzy prawie nigdy się nie mylą
Z każdym rokiem zwiększa się także liczba kontroli ZUS z wykrytymi nieprawidłowościami. Jeszcze cztery lata temu stanowiły one ¾ wszystkich inspekcji, a w 2023 r. sięgnęły 94 proc.
– O ile w latach 2020-2021 r. takich kontroli było łącznie ok. 25 tys., tak w latach 2022-2023 ich liczba zbliżyła się do 50 tys. Co więcej, z każdym rokiem rośnie udział kontroli, w których wykryto nieprawidłowości względem wszystkich kontroli. O ile w 2020 r. było to 78 proc., to już w minionym roku wzrósł on do 94 proc. – możemy przeczytać w raporcie „Kontrole ZUS. Jakie wnioski dla płatników płyną z kontroli prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych?”.
Jak tłumaczą autorzy opracowania, ZUS dysponuje olbrzymim dostępem do danych, w szczególności historycznych, a także modelem przewidywania. Algorytmy mogą pracować na konkretnych jednostkach, porównywać je do populacji, analizować sytuację u pracodawcy, a także śledzić pracę lekarzy. Zdaniem ekspertów można zatem spodziewać się, że mechanizmy typowania do kontroli będą coraz skuteczniejsze.
Grant Thornton zwraca uwagę także na to, że przy okazji niemal każdej kontroli inspektorzy ZUS badają także kwestie związane z delegowaniem pracowników przez firmy. Delegowanie (czyli inaczej podróż służbowa) wiąże się z wykonywaniem przez pracowników określonych czynności na polecenie pracodawcy poza stałym miejscem wykonywania pracy. ZUS coraz częściej dokonuje kwalifikacji, czy dany wyjazd faktycznie można uznać za podróż służbową.
Główne przewinienia płatników
A jakie nieprawidłowości najczęściej wykrywa Zakład? Te nie zmieniają się od lat.
Nieprawidłowości stwierdzane w decyzjach ZUS najczęściej wynikają z naruszeń art. 8 ust. 2a oraz art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
– Pierwszy z przepisów przewiduje konstrukcję „uznania za pracownika” w przypadku osób pozostających w równoległym zatrudnieniu pracowniczym i cywilnoprawnym z różnymi podmiotami. Decyzje ZUS oparte są na rozstrzygnięciach sądowych, które praktycznie wykluczają możliwość zatrudnienia jednej osoby przez różne podmioty w ramach grupy kapitałowej. Przepis ten jest „królem polowania” od kilku lat – tłumaczy Grant Thornton.
Podobnie wygląda sytuacja z rozstrzygnięciami o zbiegu tytułów ubezpieczeniowych, opartych na art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
– W sprawach, w których od wielu lat ugruntowały się restrykcyjne linie orzecznicze, szanse powodzenia odwołań składanych przez przedsiębiorców są niewielkie. Niewiele jest bowiem wyroków, które zmieniałyby decyzję ZUS na korzyść płatników składek – podsumowano w raporcie.
Polecamy też:
- Eksperci: Państwo zabiera dwie trzecie tego, co zarabiamy. Najwięcej płacimy na ZUS
- MF i ZUS reagują na powódź. Zerowy VAT na darowizny i ulgi dla przedsiębiorców
- Problem z fikcyjnymi fakturami wciąż jest poważny. W pół roku wykryto oszustwa na 4,3 mld zł
- Minister liczy na miliardy złotych z ozusowania umów. Kwota wolna od podatku na razie bez zmian
