Zarobki nauczycieli w Polsce zaliczają się do najniższych w Europie, a polski nauczyciel musi przepracować 20 lat, żeby jego płaca osiągnęła szczytowy pułap pensji nauczycielskich w kraju. Najwięcej w zawodzie zarabia się w Niemczech.
Nauczycielskie płace wzięli na tapet eksperci Komisji Europejskiej i sieci Eurydice zajmującej się zbieraniem informacji o systemach oświaty. Efekt to raport „Teachers’ and school heads’ salaries and allowances in Europe – 2020/2021” i to dane z niego opisujemy.
Pierwszy wniosek: różnice zarobków początkujących nauczycieli w krajach europejskich są bardzo duże. Polska jest wśród pięciu krajów Unii Europejskiej, w których wynagrodzenie początkującego nauczyciela wynosi poniżej 10 tys. euro rocznie. Pozostałe państwa to Bułgaria, Łotwa, Węgry i Rumunia.
Natomiast, najwięcej spośród krajów UE czyli powyżej 50 tys. euro rocznie zarabiają nauczyciele w Danii, Niemczech i Luksemburgu – wynika z raportu.
Polski nauczyciel zarabia mało
Jednak porównywanie wynagrodzeń w euro nie jest miarodajne, gdyż siła nabywcza różni się w zależności od kraju.
Dlatego, w raporcie znalazło się zestawienie przedstawiające pensje początkujących nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin w standardzie siły nabywczej – PPS. Jest to sztuczna, wspólna waluta, która eliminuje różnice cenowe między krajami w celu ułatwienia porównań międzynarodowych.
W tak mierzonym zestawieniu Polska znajduje się na czwartym miejscu od końca. W Unii Europejskiej nauczyciele zarabiają gorzej jeszcze tylko na Węgrzech, Słowacji oraz Łotwie.
Poniżej 20 tys. PPS rocznie zarabiają początkujący nauczyciele jeszcze w czterech krajach UE, to jest: w Bułgarii, Grecji, Rumunii i Estonii.
Podobny poziom wynagrodzeń obowiązuje innych państwach Europy, nie należących do Unii Europejskiej, takich jak Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia.
Wyjątkowo wysokie wynagrodzenia dla nauczycieli obowiązują w Niemczech. Przekraczają one 50 tys. PPS rocznie. Powyżej 30 tys. PPS rocznie otrzymują początkujący pracownicy oświaty w Luksemburgu, Danii, Austrii, Holandii, i Hiszpanii.
Polska znajduje się wśród jedenastu państw, gdzie wszyscy początkujący nauczyciele mają taką samą ustawową pensję niezależnie czy uczą w przedszkolu, podstawówce czy liceum – wskazuje raport.
Jak rosną pensje nauczycieli w trakcie ich kariery?
Eksperci sprawdzili także, jak długo musi pracować nauczyciel w danym kraju, by jego pensja wzrosła do najwyższego poziomu z przedziału nauczycielskich wynagrodzeń.
Tu też sytuacja w poszczególnych krajach Europy jest mocno zróżnicowana. Podczas gdy w Danii i Norwegii dochodzenie do wypłaty na najwyższym poziomie zajmuje średnio odpowiednio 12 i 16 lat, na Węgrzech osiągnięcie najwyższego poziomu trwa 42 lata. Niewiele krócej jest w Chorwacji, Rumunii, Słowacji, Czarnogórze, Macedonii Północnej. Tam, by dostać najwyższą płacę trzeba wytrwać w zawodzie nauczyciela czterdzieści lat.
W Polsce najwyższe wynagrodzenie nauczycielskie można osiągnąć po dwudziestu latach. Jest jednak jedno „ale”. Różnica między wynagrodzeniem początkującego nauczyciela, a najwyższą możliwą pensją wynosi 70 proc. pensji początkowej. Natomiast po pierwszych piętnastu latach pracy w edukacji płaca podnosi się o maksymalnie 63 proc.
Szczegółowy rozkład pensji nauczyciela w trakcie jego kariery pokazuje grafika poniżej.
Jak widać są kraje, gdzie te różnice są znacznie wyższe. Np. na Cyprze u szczytu nauczycielskiej kariery zarabia się 140 proc. płacy początkowej, a dojście do tego etapu zajmuje niewiele więcej czasu, niż w Polsce: 24 lata. W Portugalii różnica między startową pensją, a możliwie najwyższą sięga 120 proc. (po 34 latach), w Holandii na przykład – 100 proc.
Z drugiej strony są kraje, gdzie te różnice są niższe niż w Polsce. Na przykład w Niemczech wynosi ona około 30 proc. Ale tam pierwsza płaca jest najwyższa w Europie, o czym pisaliśmy wyżej. Szczegółowy rozkład pensji nauczyciela w trakcie jego kariery pokazuje grafika powyżej.
W latach szkolnych 2019/2020 i 2020/2021 w większości krajów europejskich nauczyciele otrzymali podwyżki, jednak były one w większości skromne. W Polsce tegoroczna podwyżka dla nauczycieli wyniosła co najmniej dwa razy mniej, niż inflacja. Pisaliśmy o tym tu.
Z raportu wynika także, że nie tylko Polska, ale wiele innych krajów Europy boryka się z niedoborem nauczycieli oraz starzejąca się kadrą nauczycielską.
Dwadzieścia średnich krajowych. Tyle w miesiąc może zarobić dyrektor finansowy w polskim banku