Kiedy pracująca kobieta zostaje matką, automatycznie staje się częścią społeczności „pracujących matek”. To samo jednak nie dotyczy mężczyzn: termin „pracujący ojciec” nie jest powszechnie używany, choć wszyscy rozumieją jego znaczenie.
Ponieważ język nigdy nie jest neutralny, łatwo zrozumieć, skąd ta różnica: według norm społecznych macierzyństwo jest podstawowym źródłem tożsamości dla kobiet, natomiast ojcostwo nie jest nim dla mężczyzn. Dlatego nie dziwi fakt, że nawet polityka i środki ustanowione w celu stworzenia równowagi między pracą, życiem osobistym i rodziną były skierowane głównie do kobiet, a tylko szczątkowo do mężczyzn.
Czytaj też: Świat traci na dyskryminacji kobiet. Równość płci dałaby dodatkowe 7 bln dolarów
W Europie sytuacja ta jednak powoli zaczyna się zmieniać, ponieważ mężczyźni również chcą uczestniczyć w opiece nad dziećmi, a kontekst demograficzny zmusza ich do podjęcia istotnej roli w zakresie prawa i obowiązku sprawowania opieki.
Rodzice, którzy adaptują swoją pracę, aby osiągnąć równowagę
W badaniach nad godzeniem pracy i życia rodzinnego ukuto termin znany jako „model półtorazarobkowy”, który odnosi się do podstawowego modelu rodziny, w którym oboje rodzice pracują, ale jedno z nich (zazwyczaj kobieta w parach heteroseksualnych) ogranicza swój czas pracy, aby wziąć na siebie obowiązki związane z opieką nad dziećmi.
Choć model ten jest szczególnie rozpowszechniony w krajach Europy Środkowej, takich jak Austria i Niemcy, to jego podłoże (gdzie to kobieta podporządkowuje się, dostosowuje lub wręcz rezygnuje z życia zawodowego, aby wychowywać dzieci) jest powszechne w wielu innych krajach.
Chcesz być na bieżąco? Subskrybuj 300Sekund, nasz codzienny newsletter!
I tak w całej Europie około 6,4 proc. ojców (w porównaniu z 34 proc. matek) mających na utrzymaniu dzieci w wieku do 15 lat zmieniło w jakiś znaczący sposób swoją pracę w związku z ojcostwem, np. skróciło godziny pracy, pracowało w niepełnym wymiarze godzin lub zmieniło zadania na mniej wymagające. Odsetek ten waha się jednak od mniej niż 5 proc. w większości krajów Europy Wschodniej do ponad 20 proc. w Holandii lub Szwajcarii (przy stosunkowo wysokim odsetku również w krajach skandynawskich).
Chociaż profil tych pracujących rodziców różni się w zależności od krajów, oprócz rodzaju dokonywanych przez nich adaptacji, w całej Europie jest bardziej prawdopodobne, że zostały one dokonane w przypadku pracowników umysłowych (z wyjątkiem menedżerów), gdy umowa jest tymczasowa, w przypadku osób samozatrudnionych, gdy partner pracuje więcej niż 40 godzin i ma wysoki poziom wykształcenia oraz gdy pracują w firmach „odpowiedzialnych rodzinnie” (rozumianych jako te, które przynajmniej oferują swoim pracownikom elastyczny czasu pracy).
Działania, które mogą podjąć firmy
W latach 2019-2022 europejski projekt Men in Care, współfinansowany przez Komisję Europejską, realizował działania w firmach i organizacjach w ośmiu krajach europejskich w celu promowania męskiej współodpowiedzialności, a tym samym postępu w kierunku społeczeństwa, w którym mężczyźni również wysoko stawiają opiekę nad dziećmi w swojej hierarchii wartości.
Zbadano rozwiązania z zakresu polityki publicznej, które najbardziej zachęcają rodziców do podjęcia opieki wraz z pojawieniem się pierwszego dziecka. Ustalono, że w krajach, w których istnieją niezbywalne i dobrze płatne urlopy rodzicielskie lub wychowawcze, więcej rodziców z nich korzysta w porównaniu z krajami, w których obowiązują rozwiązania zbywalne, słabo lub nisko płatne.
W Hiszpanii, Islandii, Norwegii i Słowenii rodzice korzystali ze świadczeń znacznie częściej niż w Niemczech, Austrii czy Polsce. Od 2021 roku Hiszpania stała się jedynym krajem na świecie, który oferuje niezbywalny, równy urlop dla matek i ojców.
Po pierwszym roku życia dziecka, który może być zasadniczo objęty różnymi urlopami z tytułu pojawienia się potomstwa, przedsiębiorstwa mogą promować wspólną odpowiedzialność w zakresie opieki poprzez inne rozwiązania skierowane do mężczyzn, takie jak ograniczenie nadgodzin, skrócenie dnia pracy, dostosowanie godzin pracy i zmian do potrzeb związanych z opieką nad dzieckiem, tydzień pracy od 30 do 35 godzin bez obniżenia wynagrodzenia oraz regulowana i dobrowolna praca zdalna.
Opracowano infografikę i poradnik dla firm, w których wyjaśniono, jak w siedmiu krokach wspierać opiekunów płci męskiej i jakie korzyści przynosi to firmom. Przeprowadzono również warsztaty z pracującymi rodzicami i kadrą zarządzającą, o które zainteresowane podmioty mogą poprosić za pośrednictwem hiszpańskiego Narodowego Uniwersytetu Edukacji Zdalnej (UNED). Wreszcie, organizacje partnerskie projektu przedstawiają siedem zaleceń dotyczących polityki na poziomie europejskim, które mają na celu włączenie mężczyzn w proces opieki.
Tłumaczył: Tomasz Krzyżanowski
Tekst został opublikowany w The Conversation i zamieszczony tutaj na podstawie otwartej licencji (Creative Commons license). Przeczytaj oryginalny artykuł.
Polecamy także:
- Urlop rodzicielski na całym świecie? Prawie. W USA nadal nie istnieje
- Polskie matki są podwójnie obciążone: pracą i opieką nad domem i dziećmi
- Dłuższy urlop rodzicielski i elastyczna organizacja pracy. Rząd o zmianach w kodeksie
- Raport UNICEF: Wsparcie w opiece nad dziećmi w Polsce jest niskie
